Η μεταφορά της εορτής της Αγίας Σκέπης στην 28η Οκτωβρίου δεν ήταν τυχαία: συνδύασε την παράδοση της Εκκλησίας με την εθνική μνήμη του «ΟΧΙ» του 1940 και έδεσε τη θαυματουργική εικόνα της Παναγίας με τον πόλεμο της Πίνδου στο συλλογικό φαντασιακό των Ελλήνων.
Η προέλευση του εθίμου και η εικόνα από τα Βλαχερνά
Η γιορτή της Αγίας Σκέπης ριζώνει στην παράδοση της Μονής των Βλαχερνών στην Κωνσταντινούπολη, όπου τον 10ο αιώνα ο όσιος Ανδρέας ο διά Χριστόν Σαλός και ο μαθητής του Επιφάνιος είδαν, σύμφωνα με την παράδοση, την Παναγία να απλώνει το μαφόριό της πάνω στους πιστούς κατά τη διάρκεια αγρυπνίας. Η εκκλησία των Βλαχερνών συνδέθηκε ιστορικά με τον Ακάθιστο Ύμνο και υπήρξε κεντρικό προσκύνημα του βυζαντινού κόσμου.
Σημειωτέον: το παλαιό εορτολόγιο θεσμοθερούσε την εορτή την 1η Οκτωβρίου· στην Ελλάδα όμως, ο εορτασμός μεταφέρθηκε στη 28η Οκτωβρίου, ώστε να συμπέσει με την εθνική επέτειο του 1940.
Η 28η Οκτωβρίου: θρησκεία και εθνική αντίληψη
Στις 28 Οκτωβρίου 1940 η ελληνική κυβέρνηση υπό τον Ιωάννη Μεταξά απέρριψε το ιταλικό τελεσίγραφο και το ιστορικό «ΟΧΙ» έγινε άμεσο σύμβολο αντίστασης. Η σύνδεση της ημέρας με την Αγία Σκέπη ενίσχυσε την εικόνα της Παναγίας ως «Υπέρμαχου Στρατηγού», που κατά την αφήγηση θεωρήθηκε ότι εμπνέει και προστατεύει τους μαχητές.
Η μεταφορά της θρησκευτικής εορτής στην ίδια ημερομηνία υπηρετεί—σε επίπεδο μνήμης—μια διττή ανάγνωση: την εθνική αντίσταση απέναντι στον φασισμό και την εκκλησιαστική ευχαριστία προς τη Θεοτόκο για την υποτιθέμενη θαυματουργική παρέμβαση στον πόλεμο του 1940, ιδίως στις μάχες της Πίνδου.
Πώς τιμάται σήμερα — λειτουργίες, ύμνοι, και δημόσιος εορτασμός
Στις εκκλησίες τελούνται λειτουργίες και ψάλλεται το απολυτίκιο της Αγίας Σκέπης· πολλές κοινότητες διατηρούν την παράδοση της ακροάσεως του Ακάθιστου Ύμνου. Παράλληλα, η 28η Οκτωβρίου παραμένει εθνική εορτή με παρελάσεις και δημόσιες εκδηλώσεις, όπου η θρησκευτική και η πολιτική τελετουργία συχνά συμπορεύονται.
Ακούστε το Απολυτίκιον:
Ονομαστικές γιορτές σήμερα και αύριο
Σύμφωνα με το εορτολόγιο:
- Σήμερα γιορτάζουν: Νεφέλη, Βήλη, Βίλια, Ευνίκη, Ευνίκα.
- Αύριο γιορτάζουν: Αβραάμ, Αβραμία, Μελιτινή, Μελιτίνη, Μελιτίνα, Μελίτη, Μελίτα, Μελίνα, Μελιτίνος, Αναστασία, Νατάσα, Νανά, Τασία, Σία, Τατία, Τάσα, Τέσα, Σάσα.
Στις εκκλησίες και στις δημόσιες εκδηλώσεις, η ταύτιση της Αγίας Σκέπης με την επέτειο του «ΟΧΙ» παραμένει εμφανής — μια πρακτική που άλλαξε την ημερομηνία του εορτασμού και συνεχίζει να μορφοποιεί τη συλλογική ανάμνηση.
