Η προειδοποίηση που ξύπνησε την Ευρώπη
Στα τέλη Αυγούστου 2019, επιστήμονες της ESA έλαβαν «επείγουσα προειδοποίηση»: ο δορυφόρος Aeolus βρέθηκε σε πορεία σύγκρουσης με έναν από τους πρώτους δορυφόρους Starlink. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, η SpaceX απάντησε ότι «δεν σχεδίαζε να λάβει καμία ενέργεια», αφήνοντας την ESA χωρίς συνεργασία. Όταν η επικοινωνία χάθηκε, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία αναγκάστηκε να εκτελέσει τον πρώτο ελιγμό αποφυγής σύγκρουσης στην ιστορία της — ο Aeolus ενεργοποίησε τους προωθητήρες του και, με μισή τροχιά να απομένει, «η καταστροφή αποτράπηκε την τελευταία στιγμή».
Τεχνικός και περιβαλλοντικός λογαριασμός
Αν η σύγκρουση είχε συμβεί, εκτιμήσεις των επιστημόνων προειδοποιούν για εκατοντάδες χιλιάδες θραύσματα και για την πιθανότητα ενεργοποίησης του Συνδρόμου Κέσλερ — μια αλυσιδωτή αντίδραση που θα καθιστούσε τη χαμηλή τροχιά ακατάλληλη για δορυφόρους και μελλοντικές διαστημικές δραστηριότητες. Οι Αμερικανοί ερευνητές, σύμφωνα με σχετικές αναφορές, σημειώνουν επίσης κινδύνους από τις συχνές επανεισόδους: μια μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από τη NOAA υπολόγισε ότι τα σωματίδια επανεισόδου μπορούν να αυξήσουν τη θερμοκρασία των ανώτερων στρωμάτων της ατμόσφαιρας έως και κατά 1,5°C, ενώ άλλοι επιστήμονες μιλούν για πιθανόν άμεσο κίνδυνο για ανθρώπους στο έδαφος.
Ο χάρτης ισχύος στο διάστημα και οι αμφιλεγόμενες πρακτικές
Η τελευταία εκτόξευση που ανέδειξε το 10.000ο δορυφόρο Starlink σηματοδοτεί μια νέα πραγματικότητα: η SpaceX ελέγχει πλέον περίπου τα δύο τρίτα των ενεργών δορυφόρων σε τροχιά. Το αποτέλεσμα είναι διπλό: από τη μία, η εταιρεία προωθεί τεχνολογίες όπως η ενεργή πρόωση και η δημόσια μετάδοση θέσεων· από την άλλη, η συγκέντρωση δυνάμεων εγείρει ανησυχίες για μονοπώλιο και ρυθμιστικά κενά. Ο Έλον Μασκ απάντησε σε οπαδό του στο X ότι «Είναι σχεδόν το διαστημικό πρόγραμμα της Γης», μια παραδοχή που αναδεικνύει το εύρος της επιρροής του.
Σύντομο υπόβαθρο και οργανωμένο πλαίσιο
Ο δορυφόρος Aeolus, που εκτοξεύτηκε στις 22 Αυγούστου 2018, φέρει τον σαρωτή Doppler ALADIN και σχεδιάστηκε για να παρέχει παγκόσμια προφίλ ανέμου κρίσιμα για την πρόγνωση και την κλιματική έρευνα. Η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία τον χειρίστηκε ως ένα από τα σημαντικότερα επιστημονικά της μέσα για τα μετεωρολογικά μοντέλα. Παράλληλα, το πρόγραμμα Starlink ξεκίνησε επιχειρησιακά εκτοξεύσεις το 2019 και έχει επιταχύνει ραγδαία την ανάπτυξη δορυφόρων μικρού μεγέθους· η εταιρεία έχει ζητήσει από ρυθμιστικές αρχές διεθνώς άδειες για την τοποθέτηση χιλιάδων επιπλέον δορυφόρων, μετασχηματίζοντας τη γεωγραφία της χαμηλής τροχιάς.
Η ιδέα του Συνδρόμου Κέσλερ προέρχεται από τη δουλειά του Δρ. Donald Kessler (1978) και περιγράφει τη δυνατότητα μιας ανεξέλεγκτης αλυσιδωτής αντίδρασης σύγκρουσης. Οι σημερινές προσομοιώσεις δείχνουν ότι, με τον τεράστιο ρυθμό εκτοξεύσεων, η πιθανότητα τέτοιου φαινομένου αυξάνεται — στοιχείο που έχει κινητοποιήσει επιστημονικά δίκτυα και ρυθμιστικές αρχές να αναζητήσουν νέους κανόνες διαχείρισης της τροχιάς.
Η ιστορία του Aeolus και των Starlink δεν είναι μόνο τεχνική διαμάχη. Είναι ένας συναγερμός για το πώς διαχειριζόμαστε από κοινού έναν περιορισμένο και κρίσιμο κοινόχρηστο χώρο. Όπως είπε ο ίδιος ο Μασκ, «Είναι σχεδόν το διαστημικό πρόγραμμα της Γης».
