Η μέρα που το μουσείο «κοιτά» τις πυραμίδες
Ο χρόνος μετρά αντίστροφα: την 1η Νοεμβρίου ανοίγει τις πύλες του το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο, το νέο συγκρότημα δίπλα στις πυραμίδες. Ο καθηγητής Τάρεκ Τουφίκ, που το οργάνωσε ως διευθυντής, δηλώνει «πολύ ικανοποιημένος από το τελικό αποτέλεσμα» και το χαρακτηρίζει «πυραμίδα της σύγχρονης εποχής». Η ανακοίνωση αυτή αποκτά βαρύτητα όταν συνδυάζεται με συγκεκριμένα μεγέθη: 50.000 τ.μ. εκθεσιακού χώρου, 30.000 εκθέματα και κόστος περίπου 1,4 δισ. δολάρια — στοιχεία που υπόσχονται μια νέα κλίμακα στο τουριστικό και πολιτιστικό τοπίο της Αιγύπτου.
Τουταγχαμών, πλοία και σκηνοθετημένες ταφές
Δύο από τις 14 αίθουσες αφιερώνονται αποκλειστικά στον Τουταγχαμών, όπου «εκτίθενται σε αυτές 6.000 τεχνουργήματα, δηλαδή το σύνολο των αρχαιολογικών ευρημάτων του Τουταγχαμών, κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά». Στην πτέρυγα του Τουταγχαμών θα δει ο επισκέπτης τις έξι πολεμικές άμαξες και τα αντικείμενα τοποθετημένα σε σειρά, «ώστε ο επισκέπτης να μπορέσει να παρακολουθήσει νοερά κατά κάποιον τρόπο την τελετή ταφής του φαραώ» — μια εκδοχή παρουσίασης που ο Τουφίκ περιγράφει ως «ενδιαφέρον νέο τρόπο τοποθέτησης των αντικειμένων».
Δύο άλλα «highlight» είναι τα ηλιακά πλοία του Χέοπα, μήκους πάνω από 40 μέτρα, και ο προσανατολισμός του μουσείου απέναντι από τάφους όπως της Χετσεπτσεφ, «ώστε να συνδέσω άμεσα το μουσείο με τις πυραμίδες», όπως λέει ο ίδιος. Ο φωτισμός με ψυχρό LED και οι διαδραστικές στάσεις υπόσχονται να αλλάξουν την εμπειρία του επισκέπτη, κάνοντας τα αντικείμενα πιο ορατά και προσβάσιμα.
Ελληνο-αιγυπτιακοί δεσμοί και επιστροφές
Υπάρχουν σημεία ειδικού ενδιαφέροντος για την Ελλάδα: στην ελληνο-ρωμαϊκή πτέρυγα, ο θεός Σέραπις «απεικονίζεται ως Έλληνας θεός» και ένα σημαντικό εύρημα που συνδέει τις δύο χώρες είναι το Κανώπειο Διάταγμα του Πτολεμαίου Γ΄ (238 π.Χ.), γραμμένο στα ιερογλυφικά και στα αρχαία ελληνικά — «το οποίο είναι τρόπον τινά η στήλη της Ροζέτας του μουσείου» και, σύμφωνα με τον Τουφίκ, είναι καλύτερα διατηρημένο σε σχέση με άλλες αντίστοιχες στήλες.
Σε ό,τι αφορά την επιστροφή αντικειμένων, ο Τουφίκ δεν κρύβει τη γραμμή της Αιγύπτου: «Η Αίγυπτος θα συνεχίσει να διεκδικεί την επιστροφή αρχαιοτήτων, οι οποίες εξήχθησαν παράνομα ή με τρόπο ύποπτο. Καταφέρνουμε ήδη να επαναπατρίσουμε χιλιάδες αρχαιολογικά αντικείμενα κάθε χρόνο.» Για περιπτώσεις όπως η Νεφερτίτη και η στήλη της Ροζέτας, «οι διαπραγματεύσεις θα διαρκέσουν πολύ», λέει, και υπενθυμίζει πως ο ρόλος του είναι να συνεργαστεί με συναδέλφους για να εκσυγχρονιστεί η Αιγυπτιολογία και να ενισχυθεί η διεθνής συνεργασία.
Πλαίσιο: τι είναι το GEM και ποιος είναι ο Τάρεκ Τουφίκ
Το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο σχεδιάστηκε για να συγκεντρώσει συλλογές διασκορπισμένες σε πολλά μουσεία του Καΐρου και να λειτουργήσει ως ο μεγαλύτερος αρχαιολογικός εκθετικός χώρος πλησίον των Πυραμίδων της Γκίζας. Το κτίριο, έργο δεκαετιών με καθυστερήσεις και αναθεωρήσεις, στεγάζει εκθέματα από την προϊστορική έως την ελληνορωμαϊκή περίοδο και φιλοδοξεί να ενσωματώσει σύγχρονες τεχνολογίες ψηφιακής παρουσίασης και συντήρησης.
Ο Τάρεκ Τουφίκ (Tarek Tawfik) είναι καθηγητής Αιγυπτιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου και υπηρέτησε ως διευθυντής και οργανωτής του GEM. Έχει ενεργή παρουσία σε διεθνείς ακαδημαϊκές οργανώσεις και εμπλέκεται σε προσπαθείες επαναπατρισμού αρχαιοτήτων — από την πρέσβειρα Νεφερτίτη στη Γερμανία έως τη συζήτηση για τη στήλη της Ροζέτας στο Βρετανικό Μουσείο. Η δημόσια θέση του συνδυάζει επιστημονική διαχείριση συλλογών και διπλωματική διεκδίκηση επιστροφών.
Η αφήγηση του Τουφίκ καταλήγει πρακτικά: το μουσείο συνδέεται γεωγραφικά και μουσειολογικά με τις πυραμίδες και το αίτημα επιστροφής αρχαιοτήτων θα συνεχιστεί, με διαπραγματεύσεις που, όπως ο ίδιος παραδέχεται, «θα διαρκέσουν πολύ».
