Μεγάλη προσμονή επικρατεί για την 1η Νοεμβρίου 2025, οπότε και το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο (GEM) θα ανοίξει τις πύλες του. Το μουσείο, που βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τις πυραμίδες της Γκίζας, φιλοδοξεί να γίνει ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά τοπόσημα παγκοσμίως.
Ο καθηγητής Αιγυπτιολογίας Τάρεκ Τουφίκ, ο οποίος επιμελήθηκε την οργάνωση του μουσείου ως διευθυντής του, μίλησε πρόσφατα για το τελικό αποτέλεσμα. Χαρακτήρισε το GEM ως μια «πυραμίδα της σύγχρονης εποχής», εκφράζοντας την ικανοποίησή του για την ολοκλήρωση αυτού του φιλόδοξου έργου.
Ένα μουσείο-κόσμημα δίπλα στις Πυραμίδες
Το έργο, που ξεκίνησε το 2002, αντιμετώπισε σημαντικές καθυστερήσεις και οικονομικές προκλήσεις, αλλά πλέον είναι έτοιμο να υποδεχθεί το κοινό. Το κόστος του υπολογίζεται περίπου στα 1,1 με 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ η έκτασή του φτάνει τα 50.000 τ.μ. Εκεί θα φιλοξενηθούν πάνω από 100.000 αντικείμενα, καλύπτοντας 7.000 χρόνια αιγυπτιακής ιστορίας, από την προϊστορική εποχή μέχρι την ελληνορωμαϊκή.
Περιλαμβάνει 14 αίθουσες, με τις δύο να είναι αποκλειστικά αφιερωμένες στον Τουταγχαμών, τον «μεγάλο σταρ του νέου μουσείου», όπως τον αποκαλεί ο Τουφίκ. Εκεί εκτίθενται 6.000 τεχνουργήματα, δηλαδή το σύνολο των αρχαιολογικών ευρημάτων του φαραώ, κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά. Στις υπόλοιπες δώδεκα αίθουσες, ο επισκέπτης θα μπορεί να παρακολουθήσει την ιστορία της Αιγύπτου από την προϊστορική μέχρι την ελληνορωμαϊκή εποχή.
«Τοποθετήσαμε τον τάφο της βασίλισσας Χέτεπ-Χέρες, συζύγου του φαραώ Σνεφρού και μητέρας του Χέοπα, ακριβώς απέναντι από την πυραμίδα του γιου της», εξηγεί ο Τουφίκ. «Ήθελα να συνδέσω άμεσα το μουσείο με τις πυραμίδες». Αυτή η επιλογή αναδεικνύει τη στενή σχέση του μουσείου με το ιστορικό του περιβάλλον.
Ένα άλλο σημαντικό έκθεμα είναι τα δύο τεράστια ηλιακά πλοία του Χέοπα, τα αρχαιότερα που έχουν βρεθεί, με μήκος πάνω από 40 μέτρα. Οι απόψεις διίστανται για το τι συμβολίζουν, αν δηλαδή προορίζονταν για τη μεταφορά της σορού του φαραώ στον Νείλο και στη συνέχεια για το ταξίδι του στον άλλο κόσμο, ή για τη μεταφορά της ψυχής του ακολουθώντας την ημερήσια και νυχτερινή πορεία του ήλιου. Αυτό σημαίνει ότι η ψυχή δύει με τον ήλιο αλλά αναδύεται, ανασταίνεται σε μια νέα ζωή με την Ανατολή.
Στην πτέρυγα του Τουταγχαμών, θα εκτεθούν οι έξι πολεμικές άμαξες που βρέθηκαν στον τάφο του. Τα αντικείμενα του τάφου τοποθετήθηκαν με τέτοιο τρόπο, ώστε ο επισκέπτης να μπορεί να παρακολουθήσει νοερά την τελετή ταφής του φαραώ. Ο φωτισμός των εκθεμάτων, χάρη στο ψυχρό φως των λαμπτήρων LED, τα αναδεικνύει με εντυπωσιακό τρόπο, ενώ σε κάποια σημεία θα υπάρχουν διαδραστικές στάσεις που θα παρέχουν πληροφορίες με σύγχρονο τρόπο.
Ελληνικές επιρροές και διεκδικήσεις αρχαιοτήτων
Στο μουσείο υπάρχουν και εκθέματα με ελληνικό ενδιαφέρον. Ένα άγαλμα του θεού Σέραπι, ένα μίγμα του Όσιρι και του Δία, μοιάζει εντελώς ελληνικό. Στην ελληνορωμαϊκή πτέρυγα, ο επισκέπτης μπορεί να δει τις ελληνικές επιρροές στην αρχαία αιγυπτιακή τέχνη. Οι Έλληνες ηγεμόνες της Αιγύπτου απεικόνιζαν τους εαυτούς τους με αιγυπτιακό τρόπο για να γίνουν αποδεκτοί από τους Αιγύπτιους, γι’ αυτό και δεν υπάρχουν ελληνικά αγάλματα κλασικής τεχνοτροπίας.
Ένα αντικείμενο ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για Έλληνες και Αιγύπτιους είναι το Κανώπειο Διάταγμα, που εκδόθηκε το 238 π.Χ. από τον Πτολεμαίο Γ΄ τον Ευεργέτη. Είναι γραμμένο στα ιερογλυφικά και αρχαία ελληνικά, λειτουργώντας ως ένα είδος «Στήλης της Ροζέτας» του μουσείου. Υπάρχουν συνολικά έξι τέτοιες στήλες, οι οποίες βρέθηκαν μετά τη γνωστή Στήλη της Ροζέτας του Βρετανικού Μουσείου, και αυτή του GEM είναι μάλιστα πολύ καλύτερα διατηρημένη.
Η Αίγυπτος συνεχίζει να διεκδικεί την επιστροφή αρχαιοτήτων που εξήχθησαν παράνομα, όπως η προτομή της Νεφερτίτης και η Στήλη της Ροζέτας. Ο Τουφίκ, αν και πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Αιγυπτιολόγων, τονίζει ότι ο ρόλος του είναι να συνεργάζεται με τους συναδέλφους του για τον εκσυγχρονισμό του κλάδου και την ενίσχυση της συνεργασίας της Αιγυπτιολογίας με άλλες επιστήμες. «Η Αίγυπτος διατηρεί το δικαίωμα να ανακαλέσει την πρέσβειρά της στο Κάιρο όποτε το θελήσει», είπε χαρακτηριστικά για τη Νεφερτίτη.
Σχετικά με τα Γλυπτά του Παρθενώνα, ο Τουφίκ υποστηρίζει την επιστροφή τους στο Μουσείο Ακρόπολης. «Η Ελλάδα διαθέτει το κατάλληλο μουσείο όπου μπορούν να εκτεθούν σε ένα αντάξιο και ασφαλές περιβάλλον με θέα την αυθεντική τους θέση», δήλωσε. Θεωρεί ότι τα δεδομένα υπάρχουν για την επιστροφή τους, καθώς έτσι όπως εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο δεν αντικατοπτρίζουν αυτό που πραγματικά αντιπροσωπεύουν.
Ένα μουσείο για το μέλλον
Το GEM αναμένεται να προσελκύσει 5-8 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως, ενισχύοντας σημαντικά τον τουρισμό της Αιγύπτου. Ήδη, τους πρώτους εννέα μήνες του 2025, η χώρα υποδέχθηκε 15 εκατομμύρια τουρίστες, με έσοδα 12,5 δισεκατομμύρια δολάρια, και στόχο τα 30 εκατομμύρια μέχρι το 2030. Το μουσείο διαθέτει επίσης το μεγαλύτερο κέντρο συντήρησης στη Μέση Ανατολή, υπογραμμίζοντας τη δέσμευση της Αιγύπτου για τη διαφύλαξη της πολιτιστικής της κληρονομιάς.
Τα εγκαίνια του μουσείου πραγματοποιήθηκαν με λαμπρότητα, παρουσία 80 επίσημων αντιπροσωπειών, συμπεριλαμβανομένων ηγετών όπως ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο Πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Χριστοδουλίδης και ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, υπό την αιγίδα του Αιγύπτιου Προέδρου Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι. Το GEM δεν είναι απλώς ένα μουσείο, αλλά ένα σύμβολο της σύγχρονης Αιγύπτου, που ενώνει το παρελθόν με το μέλλον.
