Η Κίνα, υπό την ηγεσία του Σι Τζινπίνγκ, έχει αναδειχθεί σε παγκόσμια δύναμη, επιβάλλοντας την επιρροή της και ελέγχοντας σε πρωτοφανή επίπεδα την εσωτερική της δομή.

Ο Σι Τζινπίνγκ: Η άνοδος στην εξουσία και η εδραίωση της ισχύος

Η Κίνα ανέκαθεν κατείχε σημαντική θέση στο παγκόσμιο στερέωμα, όμως η περίοδος διακυβέρνησης του νυν προέδρου Σι Τζινπίνγκ σηματοδότησε την εδραίωση της ισχύος της σε επίπεδα που την καθιστούν πλέον μεγάλο ανταγωνιστή των Ηνωμένων Πολιτειών. Η επιρροή της επεκτείνεται όχι μόνο στην Ασία αλλά και παγκοσμίως, ενώ ο εσωτερικός έλεγχος είναι απόλυτος, κυρίως λόγω του μονοκομματικού πολιτικού συστήματος με κυρίαρχο το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας (ΚΚΚ).

Ο Σι Τζινπίνγκ, χάρη στην υποστήριξη ισχυρών φατριών εντός του κόμματος και τη συμβιβαστική του επιλογή, ανήλθε στην κορυφή της ιεραρχίας τον Νοέμβριο του 2012, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα τις θέσεις του Γενικού Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας και πρόεδρος της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής. Αυτό του έδωσε τον ουσιαστικό έλεγχο τόσο της πολιτικής όσο και της στρατιωτικής ηγεσίας της χώρας.

Λίγους μήνες αργότερα, τον Μάρτιο του 2013, εξελέγη Πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, αποκτώντας και τυπικά τον τίτλο του αρχηγού του κράτους. Ένα από τα πιο σημαντικά βήματά του ήταν η κατάργηση του ορίου των δύο θητειών στην προεδρία, ανοίγοντας τον δρόμο για την παραμονή του στην εξουσία χωρίς χρονικό περιορισμό, μια κίνηση που εδραιώνει περαιτέρω την προσωπική του δύναμη.

Οι «τίγρεις» και οι «μύγες»: Η εκστρατεία κατά της διαφθοράς

Η δημοσιογράφος και συγγραφέας Λίντα Τζέιβιν (Linda Jaivin), στο εξαιρετικά κατατοπιστικό της βιβλίο «Σύντομη Ιστορία της Κίνας» (εκδόσεις Μεταίχμιο), αναλύει τη διαδρομή της Κίνας των περίπου ενάμιση δισεκατομμυρίου κατοίκων υπό τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ. Εστιάζει στις καίριες κινήσεις που έκανε για να μεταμορφώσει την πατρίδα του.

Όπως αναφέρει η Τζέιβιν χαρακτηριστικά: «Μια από τις πρώτες ενέργειες του Γενικού Γραμματέα Σι, ήταν να δρομολογήσει την πιο φιλόδοξη εκστρατεία κατά της διαφθοράς μετά από δεκαετίες, με στόχο να πιάσει στο δίχτυ της εξυγίανσης «τίγρεις» (υψηλόβαθμους αξιωματούχους) και «μύγες» (χαμηλόβαθμους αξιωματούχους).»

Αυτή η κίνηση απέφερε ευρεία υποστήριξη από την κοινή γνώμη. Τα κρατικά ΜΜΕ προέβαλαν τον Σι ως ευπροσήγορο, εξισωτιστή και προσγειωμένο ηγέτη. Οι αναφορές που ξεχείλιζαν από ενθουσιασμό μιλούσαν για τον «Μπαμπά» (ή «Μεγάλο Θείο») ο οποίος βίωνε την καθημερινότητα του απλού πολίτη – έτρωγε, ας πούμε, «λαϊκό πρωινό» ή φτηνά ψωμάκια ατμού με χοιρινό σε ένα συνηθισμένο και γεμάτο από κόσμο εστιατόριο του Πεκίνου. Παράλληλα, ο Σι λάνσαρε το «κινεζικό όνειρο» της εθνικής αναζωογόνησης, μιας ευημερούσας Κίνας που θα καταλάμβανε τη θέση που της άξιζε στον κόσμο.

Οι απαγορεύσεις «δυτικών ιδεών» και η κοινωνική αξιολόγηση

Στο πλαίσιο αυτής της αναμόρφωσης, το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας προχώρησε σε απαγορεύσεις. Συγκεκριμένα, απαγόρευσε στα πανεπιστήμια να διδάσκουν «δυτικές αξίες», όπως εκείνες που αφορούν την κοινωνία των πολιτών και τα οικουμενικά δικαιώματα. Επίσης, απαγορεύτηκε η διδασκαλία «ιστορικών λαθών», όπως η Αντιδεξιά Εκστρατεία (ένα πολιτικό κίνημα της περιόδου 1957-1959) και η Πολιτιστική Επανάσταση (του 1966-1976). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα κρίσιμες περιόδους της σύγχρονης κινεζικής ιστορίας να ριχτούν σε μια οργουελιανή «τρύπα της μνήμης», επηρεάζοντας την εκπαίδευση και την ιστορική συνείδηση.

Η εφαρμογή ενός εκτεταμένου συστήματος κοινωνικής φερεγγυότητας αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης ψηφιοποίησης της προπαγάνδας. Το σύστημα αυτό, που βασίζεται σε νομικιστικές αρχές επιβράβευσης και τιμωρίας, αναπτύσσεται σταδιακά σε όλη τη χώρα. Επιθυμητές συμπεριφορές, όπως η φιλανθρωπική δωρεά, η φροντίδα των ηλικιωμένων και η εθελοντική συμμετοχή σε συγκομιδή, επιβραβεύονται με αναβαθμίσεις σε ξενοδοχειακή διαμονή, καλύτερες θέσεις εργασίας ή ταχύτερη πρόσβαση στο Διαδίκτυο.

Δεν κυκλοφορείς με τατουάζ σε κοινή θέα: Συνέπειες για την “αντικοινωνική” συμπεριφορά

Στο αντίποδα, η μη εμφάνιση σε κράτηση εστιατορίου, η μη πληρωμή οφειλής, η επίδειξη τατουάζ σε κοινή θέα ή η διάδοση πολιτικών «φήμων» μπορεί να επιφέρουν σοβαρές συνέπειες. Ανάλογα με τη βαρύτητα του παραπτώματος, οι πολίτες ενδέχεται να χάσουν το δικαίωμα σιδηροδρομικού ή αεροπορικού ταξιδιού, να αποκλειστούν από καλές θέσεις εργασίας ή ακόμα και να υποστούν δημόσια διαπόμπευση μέσω ψηφιακών γιγαντοοθονών. Αυτό το σύστημα, που έχει ως στόχο την προαγωγή της κοινωνικής φερεγγυότητας, είναι μέρος ενός ευρύτερου συστήματος συλλογής δεδομένων και άλλων μορφών επιτήρησης (με ή χωρίς τεχνολογικά μέσα).

Το 2020, η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας βρέθηκε στις πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης αναφορικά με την κρατική παρακολούθηση των πολιτών. Κάποιες πόλεις, μάλιστα, διαθέτουν πάνω από 100 κάμερες κλειστού κυκλώματος ανά 1.000 κατοίκους, αναδεικνύοντας το μέγεθος των μέτρων επιτήρησης.

Αναγνώριση προσώπου παντού: Το Πρόγραμμα Skynet

Το Πρόγραμμα Skynet, που εφαρμόζεται στην Κίνα, συνδυάζει μεγάλα δεδομένα, βιοδεδομένα, τεχνολογίες αναγνώρισης προσώπου και ανθρώπινα συστήματα παρακολούθησης και ελέγχου. Η ονομασία του προέρχεται από μια φράση του Τάο Τε Τσινγκ του Λάο Τσε: «Τίποτα δεν ξεφεύγει από το απέραντο δίχτυ του ουρανού». Αυτό το πρόγραμμα ενσωματώνει προηγμένες τεχνολογίες για την αποτελεσματική παρακολούθηση και διαχείριση του πληθυσμού.

Στα μέσα του 2020, το «δίχτυ» αυτό επεκτάθηκε περαιτέρω με την ανακοίνωση μιας νέας εκστρατείας «επανόρθωσης». Στόχος ήταν η εκκαθάριση του νομικού μηχανισμού και του μηχανισμού δημόσιας ασφάλειας της Κίνας από διεφθαρμένα και «προδοτικά» στοιχεία. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης περιέγραψε το εγχείρημα ως «εσωτερική επανάσταση για να φτάσει το μαχαίρι στο κόκαλο, να βγει το δηλητήριο και να καθαρίσει ο τόπος», υπογραμμίζοντας την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης να διατηρήσει τον απόλυτο έλεγχο.

Δεν πρέπει να διαβάζεις μη εγκεκριμένο υλικό: Ο ασφυκτικός έλεγχος

Παράλληλα, το Κρατικό Συμβούλιο εξέδωσε κανονισμούς που απαγόρευαν στα κυβερνητικά και τα κομματικά στελέχη να εκφράζουν οποιεσδήποτε ιδέες παρεξέκλιναν από την κομματική γραμμή, ακόμα και κατ’ ιδίαν. Επίσης, απαγορευόταν η ανάγνωση ή παρακολούθηση μη εγκεκριμένου υλικού στον ελεύθερο χρόνο τους. Αυτό θυμίζει την απαγόρευση παλιών βιβλίων και τραγουδιών από τον πρωθυπουργό των Τσιν, Λι Σι – με τη διαφορά ότι τώρα οι λόγιοι «θάβονταν» με άλλα μέσα.

Για παράδειγμα, ο Χσου Τζανγκρούν (γενν. 1962), καθηγητής νομικής στο περίφημο Πανεπιστήμιο Τσινγκχουά και ένας από τους πιο δριμείς επικριτές του προέδρου Σι, έχασε τη δουλειά και τη σύνταξή του, το δικαίωμα δημοσίευσης κειμένων και κάθε δυνατότητα να λάβει οικονομική στήριξη. Άλλοι συνελήφθησαν στο πλαίσιο ενός συστήματος που εγγυάται τη φυλάκιση (το 99% των προσαχθέντων σε δίκη στην Κίνα κρίνονται ένοχοι). Κατά τη συγγραφέα, «είναι η πρώτη φορά, από τον καιρό της Πολιτιστικής Επανάστασης, που το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας επιχειρεί να αποκτήσει τόσο ολοκληρωτικό έλεγχο πάνω στη ζωή των ανθρώπων».

Ο Σι δηλώνει πως οι μεγαλύτερες απειλές για την Κίνα είναι η εισβολή, η ανατροπή και ο διχασμός. Επίσης, επικαλείται συχνά ένα χωρίο από τον νεοκομφουκιανιστή αξιωματούχο της δυναστείας των Σονγκ, Σου Σι (το κοσμικό όνομα του ποιητή Σου Ντονγκπό): «Από όλες τις συμφορές κάτω από τον ουρανό, η πιο επιζήμια είναι αυτή της φαινομενικής κοινωνικής σταθερότητας την ώρα που κάτω από την επιφάνεια ελλοχεύουν στοιχεία αστάθειας. Το να παρατηρεί κανείς παθητικά μια τέτοια συμφορά, χωρίς να δρα για την καταπολέμησή της, επιφέρει τη μη αναστρέψιμη επιδείνωσή της».