Υπάρχουν στιγμές που η ιστορία δεν γράφεται με μεγάλα γράμματα. Χωράει σε μια απρόσμενη λεπτομέρεια που περνά σχεδόν απαρατήρητη και όμως μένει για πάντα. Η σειρά «Αξιοσημείωτα της ΔΕΘ» είναι μια περιήγηση σε αυτόν τον κόσμο.

Αξιοσημείωτα από τις πρώτες ΔΕΘ: Ιστορίες που δεν διαβάσατε στα επίσημα χρονικά

Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ) δεν είναι απλώς ένας θεσμός 100 ετών. Είναι ένα ζωντανό μωσαϊκό από μικρές ιστορίες που σκιαγραφούν την κοινωνία, την οικονομία και τις συνήθειες της κάθε εποχής. Πέρα από τα επίσημα εγκαίνια και τις σημαντικές ανακοινώσεις, κρύβεται ένας κόσμος από ανθρώπινες λεπτομέρειες, απρόοπτα και γεγονότα που, αν και δεν βρέθηκαν στο επίκεντρο της δημοσιότητας, συνθέτουν την πραγματική ψυχή της Έκθεσης.

Η σειρά «Αξιοσημείωτα της ΔΕΘ» προσφέρει μια μοναδική ματιά σε αυτές τις αθέατες πτυχές της ιστορίας της. Ανατρέχοντας σε παλιά δημοσιεύματα και αρχειακό υλικό, αναδεικνύονται στιγμές που φανερώνουν τον χαρακτήρα της εποχής, τις αντιδράσεις των οργανωτών και του κοινού, αλλά και τις προσπάθειες για την καθιέρωση ενός από τους σημαντικότερους εκθεσιακούς θεσμούς στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

1η έως 5η ΔΕΘ (1926-1930): Οι απαρχές μιας θρυλικής διαδρομής

1η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης (3-17 Οκτωβρίου 1926)

Η πρώτη ΔΕΘ αποτέλεσε ένα κομβικό σημείο για την τεχνολογική και οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας, φέρνοντας στο προσκήνιο καινοτομίες και αναδεικνύοντας τον δυναμισμό της Θεσσαλονίκης ως εμπορικού κέντρου.

• Ο ελληνοαμερικανός Χρήστος Τσιγκιρίδης, πρωτοπόρος της ραδιοφωνίας στην Ελλάδα, παρουσιάζει τον πρώτο ραδιοφωνικό σταθμό, σηματοδοτώντας μια νέα εποχή στην επικοινωνία.
• Τα καπνά Κομοτηνής, γνωστά για την ανώτερη ποιότητά τους, εκτίθενται στο περίπτερο του Δήμου Κομοτηναίων, υπογραμμίζοντας την τοπική παραγωγή.
• Παράπονα εκφράζονται για την απουσία της Σερβίας, παρότι ήταν σημαντικός εμπορικός εταίρος της Ελλάδας. Ο Γενικός Πρόξενος της Γιουγκοσλαβίας, Ναστασίεβιτς, επισκέφθηκε την Έκθεση, εκφράζοντας τον θαυμασμό του και τη λύπη για την απουσία της χώρας του, γεγονός που αναδεικνύει τις διπλωματικές λεπτομέρειες της εποχής.
• Η τιμή της μπίρας στο περίπτερο της ΦΙΞ (1 δραχμή το ποτήρι) αποτελεί ένα ενδιαφέρον στοιχείο για το κόστος ζωής και την διασκέδαση εκείνης της περιόδου.

2η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης (18 Σεπτεμβρίου – 3 Οκτωβρίου 1927)

Η δεύτερη διοργάνωση εμβαθύνει περαιτέρω τον χαρακτήρα της ΔΕΘ ως θεσμού, παρόλο που αντιμετωπίζει τις πρώτες προκλήσεις, όπως η παγκόσμια οικονομική κρίση.

• Ο Νικόλαος Γερμανός, ο ιδρυτής της ΔΕΘ, βιώνει προσωπική τραγωδία το 1929 με την απώλεια της κόρης του, Λιόλιας, που ήταν και στενή του συνεργάτιδα.
• Η παγκόσμια οικονομική κρίση επηρεάζει τη λειτουργία της 4ης ΔΕΘ, με τη «Μαύρη Τρίτη» του Dow Jones να έρχεται μόλις 29 ημέρες μετά τη λήξη της. Αυτό υπογραμμίζει την ευρύτερη οικονομική αστάθεια.
• Το κατάστημα «Σκάπα» προσφέρει δωρεάν εισιτήρια της έκθεσης με αγορές άνω των 100 δραχμών, αποτελώντας ένα πρώιμο παράδειγμα ενεργειών marketing και προώθησης.
• Η διάσημη σταρ της εποχής, Ηρώ Χαντά, πρωταγωνίστρια της ταινίας «Μ. Αλέξανδρος», τραγουδά από τα μεγάφωνα της Έκθεσης στις 25 Σεπτεμβρίου 1929, προσδίδοντας έναν τόνο πολιτισμικής και καλλιτεχνικής διασκέδασης.
• Ο φωτισμός της Έκθεσης γίνεται αποκλειστικά από ελληνικής παραγωγής λαμπτήρες της εταιρίας «Φως», γεγονός που αναδεικνύει την προσπάθεια για αυτονομία και ανάπτυξη της εγχώριας βιομηχανίας.
• Αναδύονται τα πρώτα «σύννεφα» στις σχέσεις της ΔΕΘ με τον δήμο Θεσσαλονίκης, καθώς ο δήμος απαιτεί την είσπραξη φόρου από τις διαφημίσεις εντός του εκθεσιακού χώρου, αναδεικνύοντας τις γραφειοκρατικές και θεσμικές προκλήσεις.
• Την Κυριακή 29 Σεπτεμβρίου 1929, η ΔΕΘ ήταν ο μοναδικός χώρος στην πόλη όπου μπορούσε κανείς να πιει καφέ ή μπίρα, λόγω των δημοτικών εκλογών που είχαν ως αποτέλεσμα να κλείσουν όλα τα άλλα κέντρα. Αυτή η λεπτομέρεια καταγράφει την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα της ημέρας.
• Το πρώτο πιάνο κατασκευασμένο στην Ελλάδα παρουσιάζεται στο περίπτερο 11 από την εταιρία «Ανδρούτσος», σηματοδοτώντας την εγχώρια βιοτεχνία και την ανάπτυξη της μουσικής βιομηχανίας.

5η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης (14-30 Σεπτεμβρίου 1930)

Η πέμπτη διοργάνωση χαρακτηρίζεται από διπλωματικές εντάσεις, εργασιακές διαμάχες και προσπάθειες «τορπιλισμού», αλλά και από τη συνεχή προσήλωση στην ανάπτυξη και προώθηση της ελληνικής οικονομίας.

• Προβλήματα δημιουργούνται με τη Γιουγκοσλαβική συμμετοχή, καθώς οι εκπρόσωποί της θεωρούν υποτιμητική την ομαδική πρόσκληση για τη δεξίωση των εγκαινίων και δεν παραβρίσκονται, αναδεικνύοντας τη διπλωματική ευαισθησία.
• Μια απεργία των γκαρσονιών του «Μεντιτεράνιαν» εντός της ΔΕΘ, λόγω αθέτησης υπόσχεσης για μεροκάματο, αναδεικνύει τα πρώτα εργασιακά ζητήματα και τις διεκδικήσεις της εποχής.
• Βιομήχανοι από την «Παλαιά Ελλάδα» προσπαθούν να «τορπιλίσουν» τη ΔΕΘ με εμπιστευτική εγκύκλιο, προτρέποντας σε αποχή λόγω «ανταγωνισμού διά παντός μέσου». Η άμεση αντίδραση της Οργανωτικής Επιτροπής της ΔΕΘ και του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας, Βουρλούμη, ο οποίος απέστειλε προσωπικές επιστολές στους βιομηχάνους, υπογραμμίζει τη σημασία της Έκθεσης για την εθνική οικονομία και την προσπάθεια για συνοχή.
• Η Έκθεση παραμένει ανοιχτή μία επιπλέον ημέρα, μετά από παράκληση της Γενικής Διοίκησης Μακεδονίας, για να διατεθούν οι εισπράξεις στις εορτές της εκατονταετηρίδας. Η παρουσία δύο μπαντών και αρχαϊκών επιδείξεων από τους Ευζώνους του Πρότυπου Τάγματος προσδίδει έναν ιστορικό και πατριωτικό τόνο.
• Στις 8 Οκτωβρίου 1930, ο ιδρυτής της ΔΕΘ, Νικόλαος Γερμανός, αναλαμβάνει καθήκοντα δημαρχεύοντος του δήμου Θεσσαλονίκης, αναδεικνύοντας τη σημασία του ως ηγετικής μορφής στην πόλη.

Το κείμενο βασίζεται στο ιστορικό λεύκωμα της ΔΕΘ – HELEXPO Α.Ε. «Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης» (3η έκδοση, 2018) του Δρ. Κυριάκου Α. Ποζρικίδη, από όπου προέρχονται τα στοιχεία και οι πληροφορίες.