Το 1815 έμεινε στην Ιστορία ως το «έτος χωρίς καλοκαίρι»: οι παγκόσμιες θερμοκρασίες σημείωσαν πτώση, οι σοδειές καταστράφηκαν, οι άνθρωποι υπέφεραν από την πείνα, ενώ μία πανδημία χολέρας σημείωσε εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους.
Αυτός ο καταστροφικός χρόνος συνδέεται με την έκρηξη του ηφαιστείου Ταμπόρα στην Ινδονησία, η οποία υπήρξε η ισχυρότερη που καταγράφηκε στην ιστορία. Ένα τεράστιο σύννεφο σωματιδίων εκτοξεύτηκε στην ατμόσφαιρα, αντανακλώντας τον ήλιο και προκαλώντας θερμοκρασίες να μειωθούν κατά 1 βαθμό Κελσίου.
Περισσότερο από 200 χρόνια αργότερα, οι επιστήμονες προειδοποιούν για το ενδεχόμενο ενός παρόμοιου καταστροφικού γεγονότος.
«Το ερώτημα δεν είναι αν, αλλά πότε», δήλωσε ο Μάρκους Στόφελ, καθηγητής κλιματικών αλλαγών στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης. Κατά την εκτίμησή του, οι γεωλογικές μελέτες υποδεικνύουν πιθανότητα 1 προς 6 για μια τεράστια ηφαιστειακή έκρηξη κατά τη διάρκεια του τρέχοντος αιώνα.
Αυτή τη φορά, ωστόσο, η έκρηξη θα συνέβαινε σε έναν κόσμο που είναι ήδη εντελώς μετασχηματισμένος, πιο πυκνοκατοικημένος και υπό την απειλή της κλιματικής αλλαγής.
«Μια επόμενη μεγάλη έκρηξη μπορεί να προκαλέσει χάος», υπογράμμισε ο Στόφελ, τονίζοντας ότι η ανθρωπότητα είναι σχεδόν ανυποψίαστη.
Πώς επηρεάζει το κλίμα
Είναι γνωστό ότι τα ηφαίστεια διαμορφώνουν το γεωλογικό τοπίο της Γης – συμβάλλουν στη δημιουργία ηπείρων, επηρεάζουν την ατμοσφαιρική σύνθεση και μπορούν να αλλάξουν το κλίμα.
Κατά την έκρηξη, απελευθερώνονται λάβα, τέφρα και αέρια, όπως το διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο συμβάλλει στην υπερθέρμανση του πλανήτη, αν και σε μικρότερες ποσότητες από αυτές που προκύπτουν από την καύση ορυκτών καυσίμων.
Ωστόσο, οι επιστήμονες εστιάζουν σε ένα άλλο αέριο: το διοξείδιο του θείου.
Μια μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη μπορεί να εκτοξεύσει διοξείδιο του θείου στην τροπόσφαιρα και, στη συνέχεια, να το διοχετεύσει στη στρατόσφαιρα, το στρώμα της ατμόσφαιρας που βρίσκεται περίπου 11 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια.
Εκεί σχηματίζονται μικροσκοπικά σωματίδια που διασκορπίζουν το ηλιακό φως, αντανακλώντας το πίσω στο διάστημα και ψύχοντας τον πλανήτη.
Ο Άλαν Ρόμποκ, καθηγητής κλίματος στο Πανεπιστήμιο Ράτγκερς, σημειώνει ότι αυτά τα σωματίδια «θα ταξιδέψουν σε όλο τον κόσμο και θα διατηρηθούν για χρόνια».
Όταν το ηφαίστειο Πινατούμπο στις Φιλιππίνες εξερράγη το 1991, απελευθέρωσε περίπου 15 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του θείου στη στρατόσφαιρα. Αν και δεν ήταν τόσο ισχυρή όσο η έκρηξη του Ταμπόρα, προκάλεσε πτώση της θερμοκρασίας κατά περίπου 0,5 βαθμούς Κελσίου.
Μάλιστα, υπάρχει ένδειξη ότι η τεράστια έκρηξη του Σάμαλας το 1257 συνέβαλε στην αρχή της «Μικρής Εποχής των Παγετώνων», που διήρκεσε εκατοντάδες χρόνια.
Μα οι επιπτώσεις δεν είναι θετικές
Αν και μία ψυχρή περίοδος μπορεί να ακούγεται ελκυστική στον απόηχο της κλιματικής αλλαγής, οι επιστήμονες τονίζουν ότι αυτό δεν είναι καθόλου θετικό.
Πρώτον, υπάρχει ο άμεσος κίνδυνος. Περίπου 800 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε ακτίνα 60 χιλιομέτρων από ένα ενεργό ηφαίστειο, και μια τέτοια έκρηξη θα μπορούσε να καταστρέψει μια ολόκληρη πόλη.
Μακροπρόθεσμα, οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές. Μια μείωση της θερμοκρασίας κατά 1 βαθμό Κελσίου μπορεί να φαίνεται μικρή, αλλά ο αντίκτυπος σε συγκεκριμένες περιοχές θα είναι πολύ μεγαλύτερος, σύμφωνα με τη Μέι Τσιμ, γεωεπιστήμονα στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.
Βαρύ πλήγμα στις καλλιέργειες
Η ψυχρότερη θερμοκρασία, η μειωμένη ηλιακή ακτινοβολία και η αλλαγή στις βροχοπτώσεις ενδέχεται να πλήξουν τις καλλιέργειες σιτηρών σε πολλές χώρες ταυτόχρονα, όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ρωσία, οδηγώντας σε παγκόσμια επισιτιστική ανασφάλεια και πιθανώς σε πολιτικές εντάσεις ή και σε πόλεμο, σύμφωνα με ανάλυση από τους ασφαλιστές Lloyd’s.
Ο αντίκτυπος για τις ανθρώπινες ζωές και την οικονομία θα ήταν γιγαντιαίος. Σε ένα ακραίο σενάριο, παρόμοιο με εκείνο του Ταμπόρα, οι οικονομικές ζημίες θα μπορούσαν να ξεπεράσουν τα 3,6 τρισεκατομμύρια δολάρια μέσα στο πρώτο έτος, σύμφωνα με υπολογισμούς της Lloyd’s.
Επιπλέον, η ψυχρότερη περίοδος δεν θα προσφέρει ανακούφιση από την κλιματική αλλαγή – μέσα σε λίγα χρόνια, η Γη θα υποστεί και πάλι τις ίδιες αυξήσεις θερμοκρασίας.
Η επόμενη έκρηξη μπορεί να συμβεί οπουδήποτε, με περιοχές υπό παρακολούθηση να περιλαμβάνουν την Ινδονησία, μία από τις πιο δραστήριες ηφαιστειακά χώρες, και το Γέλοουστον στις ΗΠΑ, το οποίο δεν έχει βιώσει μια σοβαρή έκρηξη για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια.
«Να ξέρουμε πότε και πού θα συμβεί, είναι μια πρόκληση που δεν έχουμε ακόμα λύσει», καταλήγει ο Στόφελ.
