Πολλοί από εμάς θεωρούμε ότι ένα καλό γραφείο με τις κατάλληλες ανέσεις, μια αύξηση στον μισθό ή ένα μπόνους είναι ό,τι χρειαζόμαστε για να γίνουμε πιο παραγωγικοί. Όμως, η αλήθεια είναι ότι υπάρχει κάτι ακόμα πιο σημαντικό που επηρεάζει την απόδοσή μας στην εργασία. Αυτό το ανακαλύψαμε μέσω μιας σειράς πειραμάτων του Έλτον Μάγιο, ενός Αυστραλού κοινωνιολόγου που γεννήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 1880 και θεωρείται ο «πατέρας» της βιομηχανικής ψυχολογίας και της διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού.
Ποιες ήταν αυτές οι πειραματικές διαδικασίες που άλλαξαν τον τρόπο που σκεφτόμαστε για την εργασία;
Προτού γίνουν αυτά τα πειράματα, κυρίαρχες θεωρίες, όπως αυτές του Φρέντερικ Τέιλορ, εστίαζαν στον εργαζόμενο ως άτομο και στους τρόπους βελτίωσης της παραγωγικότητάς του. Αλλά τα πειράματα του Χόουθορν ενσωμάτωσαν το εργαζόμενο στον κοινωνικό του περίγυρο, αναγνωρίζοντας ότι η απόδοσή του επηρεάζεται από το περιβάλλον και τις σχέσεις με τους συναδέλφους του, καθώς και από τις έμφυτες ικανότητές του.
Ποιος ήταν ο στόχος αυτών των πειραμάτων;
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο εργοστάσιο της Western Electric στο Χόουθορν, μια γειτονιά του Σικάγο, και διεξήχθη κυρίως υπό την επίβλεψη του Έλτον Μάγιο. Ο αρχικός σκοπός των πειραμάτων ήταν να εξεταστούν οι επιπτώσεις των φυσικών συνθηκών στην παραγωγικότητα των εργαζομένων.
Στο πλαίσιο αυτό, δύο ομάδες εργαζομένων χρησιμοποιήθηκαν ως «πειραματόζωα». Μια ομάδα είδε τον φωτισμό του εργασιακού χώρου της να βελτιώνεται δραστικά, ενώ η άλλη παρέμεινε αμετάβλητη. Η έκπληξη ήρθε όταν διαπιστώθηκε ότι η παραγωγικότητα της πρώτης ομάδας αυξήθηκε σημαντικά περισσότερο από αυτήν της ομάδας ελέγχου.
Το παράδοξο και η ορθολογική προσέγγιση
Οι αλλαγές στις συνθήκες εργασίας συνεχίστηκαν, με τροποποιήσεις στις ώρες εργασίας και στα διαλείμματα, και η παραγωγικότητα αυξανόταν με κάθε ανανέωση. Ωστόσο, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η απόδοση παρέμεινε υψηλή ακόμα και όταν οι συνθήκες χειροτέρευαν, γεγονός που τους έκανε να αναρωτηθούν πώς γινόταν να αυξάνεται η παραγωγικότητα σε συνθήκες χειρότερες από πριν.
Η πραγματικότητα ήταν ότι δεν ήταν οι φυσικές αλλαγές που επηρέαζαν την παραγωγικότητα των εργαζομένων. Αντί αυτού, ήταν η αίσθηση ότι κάποιος ενδιαφερόταν για τον εργασιακό τους χώρο και ότι είχαν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στη διαδικασία αλλαγών.
Η σημασία της ομάδας
Μια άλλη σημαντική ανακάλυψη αφορά την εργασία σε ομάδες. Όπως σημείωσε ο Μάγιο, «η επιθυμία για εκτίμηση από τους συναδέλφους υπερνοερεί το ατομικό συμφέρον». Ο ίδιος δήλωσε ότι η ομάδα καθόριζε την απόδοση των ατόμων σε σχέση με το τι θεωρούσε δίκαιο.
Ο Φριτς Ρέθλισμπεργκερ, μέλος της ερευνητικής ομάδας, παρατήρησε ότι οι ερευνητές άρχισαν να ενδιαφέρονται για τις ανεπίσημες ομάδες μέσα στις εταιρίες και τις πεποιθήσεις που ενώνουν τους εργαζόμενους.
Η σημασία της προσοχής
Ορισμένοι υποστήριξαν ότι η αύξηση της απόδοσης προήλθε από το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι ήταν υπό παρακολούθηση, γνωρίζοντας δηλαδή ότι συμμετείχαν σε πείραμα. Παρόλα αυτά, ο Μάγιο διαπίστωσε ότι η βελτίωση στην απόδοση προήλθε από την προσοχή της διοίκησης και την αναγνώριση για τη δουλειά τους, γεγονός που ενίσχυε σημαντικά το ηθικό και την παραγωγικότητα.
Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας τονίζουν τη σημασία της κοινωνικής δυναμικής στα εργασιακά περιβάλλοντα. Αντί για απλές αλλαγές στις φυσικές συνθήκες, η δημιουργία θετικών σχέσεων και η αναγνώριση των προσπαθειών των εργαζομένων αποδείχτηκαν πιο αποτελεσματικές στην ενίσχυση της παραγωγικότητας.
Η έρευνα του Μάγιο άνοιξε τον δρόμο για τις επιχειρήσεις να εξετάσουν ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες στο σχεδιασμό των εργασιακών χώρων και του μοντέλου διοίκησης.
