Σε μια εποχή που η επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα παραμένει ένα από τα πλέον επίμαχα θέματα στην πολιτιστική διπλωματία, η πρόσφατη απόφαση του Βρετανικού Μουσείου να φιλοξενήσει φιλανθρωπικό δείπνο στην αίθουσα όπου εκτίθενται τα αρχαία αυτά αριστουργήματα έχει προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις. Το γεγονός αυτό όχι μόνο αναζωπυρώνει τη συζήτηση για την ηθική διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά εγείρει και σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τις προτεραιότητες και τον σεβασμό των αρχαιολογικών θησαυρών από διεθνούς φήμης ιδρύματα.
Η αφορμή της έντασης: Δείπνο στην Duveen Gallery
Το περασμένο Σάββατο, η Duveen Gallery, η εμβληματική αίθουσα του Βρετανικού Μουσείου που φιλοξενεί τα Γλυπτά του Παρθενώνα, μετατράπηκε σε χώρο δεξίωσης για ένα φιλανθρωπικό δείπνο. Αυτή η επιλογή πυροδότησε άμεσα την έντονη δυσαρέσκεια της Ελλάδας, με την Υπουργό Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, να καταδικάζει απερίφραστα την ενέργεια.
- Η κ. Μενδώνη χαρακτήρισε την πράξη «προσβλητική για τα πολιτιστικά αγαθά» και «προκλητική αδιαφορία» από πλευράς του Βρετανικού Μουσείου.
- Τόνισε ότι τέτοιες εκδηλώσεις θέτουν σε κίνδυνο τα ίδια τα εκθέματα, υπογραμμίζοντας την υποχρέωση του Μουσείου για την «ασφάλεια, την ακεραιότητα και την ηθική των μνημείων».
- Η χρήση των Γλυπτών «ως διακοσμητικά στοιχεία» αποτέλεσε κεντρικό σημείο της ελληνικής κριτικής.
Διαχρονική Ελληνική Θέση για τη Χρήση Μουσείων
Η ελληνική θέση δεν είναι καινούργια. Όπως επεσήμανε η Υπουργός Πολιτισμού, το Υπουργείο Πολιτισμού έχει «κατ’ επανάληψη και διαχρονικά» καταδικάσει παρόμοιες διοργανώσεις – δείπνα, δεξιώσεις και επιδείξεις μόδας – σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους. Αυτή η πάγια στάση αντανακλά μια βαθύτερη φιλοσοφία για τον σεβασμό και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, που υπερβαίνει την απλή έκθεση και θεσμοθετείται από τις διεθνείς συμβάσεις.
Ανάλυση: Η ελληνική κριτική δεν περιορίζεται μόνο στο συγκεκριμένο περιστατικό. Αντιπροσωπεύει μια θεμελιώδη διαφορά στην προσέγγιση της διαχείρισης των πολιτιστικών χώρων. Για την Ελλάδα, τα μουσεία και οι αρχαιολογικοί χώροι είναι ιεροί τόποι μάθησης, περισυλλογής και διαφύλαξης, όχι εμπορικοί χώροι εκδηλώσεων. Αυτή η διάσταση γίνεται ακόμα πιο οξεία όταν πρόκειται για μνημεία όπως τα Γλυπτά του Παρθενώνα, τα οποία φέρουν ένα τεράστιο ιστορικό και συμβολικό βάρος.
Εγείροντας Ερωτήματα για τη Διεθνή Δεοντολογία Μουσείων
Η κίνηση του Βρετανικού Μουσείου επαναφέρει στο προσκήνιο τη συζήτηση για τον τρόπο που τα μεγάλα διεθνή μουσεία αντιλαμβάνονται τον ρόλο τους και τη δεοντολογία που οφείλουν να τηρούν. Είναι η προσέλκυση εσόδων, ακόμα και για φιλανθρωπικούς σκοπούς, συμβατή με την απόλυτη προστασία και τον σεβασμό των εκθεμάτων; Η απάντηση της Ελλάδας είναι σαφώς αρνητική.
Συγκριτική Ανάλυση: Πολλά μουσεία ανά τον κόσμο πράγματι ενοικιάζουν χώρους για εκδηλώσεις, συχνά όμως επιλέγουν πιο ουδέτερους χώρους ή προσαρμόζουν τις εκδηλώσεις τους ώστε να μην παρεμβαίνουν στην ακεραιότητα ή την ατμόσφαιρα των κύριων εκθεσιακών χώρων. Η τοποθέτηση τραπεζιών και εξοπλισμού δίπλα σε ανεκτίμητα αρχαιολογικά ευρήματα, όπως τα Γλυπτά του Παρθενώνα, θεωρείται από πολλούς ως υπέρβαση των ορίων. Αυτή η πρακτική μπορεί να υπονομεύσει την εκπαιδευτική και πολιτιστική αξία των θεσμών αυτών, μετατρέποντάς τους σε απλούς χώρους κοινωνικών εκδηλώσεων.
Οι επιπτώσεις στην υπόθεση της επιστροφής των Γλυπτών
Το περιστατικό αυτό, εκτός από την άμεση πολιτιστική προσβολή, μπορεί να έχει ευρύτερες επιπτώσεις και στην εν εξελίξει συζήτηση για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Η ελληνική πλευρά διαρκώς τονίζει την ανεπάρκεια των συνθηκών φύλαξης και έκθεσης των Γλυπτών στο Βρετανικό Μουσείο, σε σχέση με τις σύγχρονες εγκαταστάσεις του Μουσείου της Ακρόπολης.
In the author’s assessment, τέτοιες ενέργειες ενισχύουν το ελληνικό επιχείρημα ότι το Βρετανικό Μουσείο δεν αντιμετωπίζει τα Γλυπτά με τον δέοντα σεβασμό που θα άρμοζε σε μνημεία τέτοιου βεληνεκούς. Η εικόνα των Γλυπτών ως «διακοσμητικών» σε ένα δείπνο υπονομεύει την αξιοπιστία του Βρετανικού Μουσείου ως θεματοφύλακα παγκόσμιας κληρονομιάς και δίνει επιπλέον επιχειρήματα στην εκστρατεία για την επανένωσή τους.
