Σε μια περίοδο όπου η επιστημονική γνώση διασταυρώνεται με την κοινωνική δράση, η είδηση του θανάτου του Ανδρέα Θεοφίλου, κορυφαίου πυρηνικού επιστήμονα και αγωνιστή της Αριστεράς, στην ηλικία των 85 ετών, φέρνει στο προσκήνιο τη σπάνια σύζευξη ακαδημαϊκής αριστείας και πολιτικής στράτευσης. Η απώλειά του αφήνει ένα δυσαναπλήρωτο κενό τόσο στον επιστημονικό χώρο όσο και στην Αριστερά, υπενθυμίζοντας τον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι διανοούμενοι στην κοινωνική και πολιτική ζωή ενός τόπου.
Μια ζωή αφιερωμένη στην επιστήμη και την κοινωνία
Ο Ανδρέας Θεοφίλου γεννήθηκε στην Πάφο το 1940. Η ακαδημαϊκή του πορεία υπήρξε λαμπρή, ξεκινώντας από το Φυσικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αποφοίτησε το 1963. Η δίψα του για γνώση τον οδήγησε σε μεταπτυχιακές σπουδές και έρευνα στο Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών «Δημόκριτος», μέσω υποτροφίας της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (1963-1967). Το 1971, αναγορεύτηκε διδάκτορας (Ph.D.) από το Πανεπιστήμιο του Salford στο Μάντσεστερ, επισφραγίζοντας την αφοσίωσή του στον τομέα των πυρηνικών σπουδών.
Μεταξύ 1967 και 1976, ο Θεοφίλου εργάστηκε σε διάφορα πανεπιστημιακά ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα σε χώρες όπως η Αγγλία, η Ολλανδία, η Γερμανία και το Βέλγιο. Η επιστροφή του στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1976, μετά από πρόσκληση της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας, σηματοδότησε την έναρξη μιας μακράς και παραγωγικής περιόδου στον «Δημόκριτο», όπου ηγήθηκε μιας πολυπληθούς ομάδας επιστημόνων στην Κβαντική Θεωρία της Στερεάς Κατάστασης.
Τα ερευνητικά του αποτελέσματα στις περιοχές της Φυσικής των Πυρηνικών Αντιδραστήρων και της Στερεάς Κατάστασης δημοσιεύθηκαν σε διεθνούς κύρους επιστημονικά περιοδικά στην Αγγλία, τη Γερμανία, την Ολλανδία και τις ΗΠΑ, επιβεβαιώνοντας τη διεθνή αναγνώριση του έργου του.
Η εκπαιδευτική προσφορά και η διεθνής εκπροσώπηση
Η προσφορά του Ανδρέα Θεοφίλου δεν περιορίστηκε μόνο στην έρευνα. Από το 1977, δίδαξε τα μαθήματα της Κβαντικής Μηχανικής και της Στερεάς Κατάστασης στη Σχολή Μεταπτυχιακών Σπουδών του «Δημόκριτου». Επιπλέον, από το 1984 και για πολλά χρόνια, δίδαξε στο Φυσικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών ένα ιδιαίτερα επίκαιρο μάθημα: «Πυρηνικά όπλα και ειρήνη». Αυτό καταδεικνύει την ευαισθησία του στα κοινωνικά ζητήματα και την προσπάθειά του να γεφυρώσει την επιστημονική γνώση με τις παγκόσμιες προκλήσεις της εποχής του. (Analysis: Η επιλογή του συγκεκριμένου μαθήματος αποτελούσε, κατά την εκτίμηση του αρθρογράφου, μια προωθημένη κίνηση για την εποχή, αναδεικνύοντας την ανάγκη για κοινωνική συνείδηση στον επιστημονικό κόσμο).
Η παρουσία του ήταν ισχυρή και σε διεθνές επίπεδο, καθώς υπήρξε μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του Εργαστηρίου Πυρηνικής Σύντηξης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, JET (Joint European Torus), εκπροσωπώντας την Ελλάδα από το 1981 μέχρι το 1993. (Analysis: Η συμμετοχή του σε ένα τόσο κεντρικό όργανο της ευρωπαϊκής επιστημονικής έρευνας υπογραμμίζει την εμπιστοσύνη της διεθνούς κοινότητας στην επιστημονική του επάρκεια και την αναγνώριση της Ελλάδας στον τομέα των πυρηνικών επιστημών εκείνη την περίοδο.)
Πολιτική δράση και αριστερή ιδεολογία
Πέρα από το επιστημονικό του έργο, ο Ανδρέας Θεοφίλου ήταν γνωστός για την ακλόνητη στράτευσή του στην Αριστερά. Διατήρησε την ιδιότητά του ως μέλος του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. και του ΑΚΕΛ μέχρι το τέλος της ζωής του. Η πολιτική του δράση συνδεόταν άρρηκτα με την πεποίθησή του ότι η επιστήμη πρέπει να υπηρετεί τον άνθρωπο και την κοινωνία, ενάντια στην εκμετάλλευση και τον πόλεμο. Η ανακοίνωση συλλυπητηρίων από τον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. υπογραμμίζει τη σημασία της προσφοράς του στον χώρο της Αριστεράς.
Σε εποχές όπου η αποστασιοποίηση της επιστήμης από την πολιτική θεωρείται συχνά «ουδέτερη» στάση, η περίπτωση του Θεοφίλου αναδεικνύει την παράδοση των διανοουμένων που συνέδεσαν την ακαδημαϊκή τους πορεία με κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες. Η συνέπεια των πεποιθήσεών του και η ενεργός συμμετοχή του στα κοινά αποτελούν παράδειγμα για τις νέες γενιές.
