Σαν… καρχαρίες που μυρίζουν αίμα στο νερό, έτσι δρουν τα φλοιοφάγα έντομα στα ελληνικά δάση: εντοπίζουν το εξασθενημένο δέντρο και ξεκινούν την επίθεση.
Η σιωπηλή απειλή των φλοιοφάγων εντόμων: Έλατα σε κίνδυνο στην Ελλάδα
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια σοβαρή οικολογική πρόκληση, καθώς φλοιοφάγα έντομα απειλούν εκτεταμένα δασικά οικοσυστήματα, με ιδιαίτερη ένταση στα έλατα σε περιοχές όπως η Πελοπόννησος και η Ήπειρος. Ο Δημήτρης Αβτζής, Διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών του ΕΛΓΟ Δήμητρα, περιγράφει το φαινόμενο ως μια περιβαλλοντική κρίση που αναδεικνύεται από την συσσωρευμένη εξασθένηση των δασών λόγω της κλιματικής κρίσης. Η μαζική νέκρωση δέντρων, κυρίως ελάτων, είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας των δέντρων να αμυνθούν αποτελεσματικά απέναντι στις επιθέσεις αυτών των εντόμων.
Έλατα υπό κατάρρευση: Πότε ξεκίνησε το φαινόμενο και τι γνωρίζουμε
Ενώ το πρόβλημα έγινε ορατό τα τελευταία δύο χρόνια με αυξημένες προσβολές, ο ερευνητής επισημαίνει ότι τα φλοιοφάγα έντομα δρουν σιωπηλά και η ζημιά έχει ήδη προκληθεί πριν εμφανιστούν τα πρώτα νεκρά δέντρα. Φέτος, η κατάσταση είναι ιδιαίτερα σοβαρή σε ελατοδάση, αλλά το φαινόμενο δεν περιορίζεται εκεί. Ζημιές καταγράφονται και σε πευκοδάση, ενώ φέτος επηρεάζονται ακόμα και πλατύφυλλα είδη όπως τα πουρνάρια και οι πρίνοι.
Το κοινό χαρακτηριστικό όλων των περιπτώσεων είναι η εξασθένηση των δέντρων, μια κατάσταση άμεσα συνδεδεμένη με την κλιματική αλλαγή. Οι παρατεταμένες ξηρασίες, οι ακραίες θερμοκρασίες, οι μειωμένες χιονοπτώσεις και τα ακραία καιρικά φαινόμενα δημιουργούν ένα συσσωρευτικό στρες που καθιστά τα δάση ευάλωτα.
Το προφίλ του εχθρού: Σκαθάρια Scolytinae
Τα φλοιοφάγα έντομα, που ανήκουν στην υποοικογένεια Scolytinae, δρουν με οργανωμένο τρόπο. Εντοπίζουν τα εξασθενημένα δέντρα μέσω χημικών σημάτων και ξεκινούν την προσβολή. «Όταν ένα δέντρο καταληφθεί, προχωρούν στα γειτονικά διασπείροντας την καταστροφή», τονίζει ο κ. Αβτζής. Το φαινόμενο είναι παγκόσμιο και αυξανόμενο, απαιτώντας μια προσαρμοσμένη αντίδραση στις νέες περιβαλλοντικές πραγματικότητες.
Τι πρέπει να γίνει – και τι ήδη γίνεται
Η διαχείριση των δασών πρέπει να επανασχεδιαστεί με βάση τα νέα δεδομένα. Ο κ. Αβτζής τονίζει την ανάγκη για πρόληψη και συστηματική παρακολούθηση αντί για απλή αντίδραση όταν εμφανιστεί το πρόβλημα. Με το που ενημερώθηκε για το πρόβλημα στην Πελοπόννησο, ο ίδιος κατέβηκε επιτόπου, κατέγραψε την κατάσταση και εισηγήθηκε άμεσα μέτρα στο Υπουργείο, με ανταπόκριση και αναζήτηση χρηματοδότησης για τις πρώτες παρεμβάσεις.
Αισιοδοξία με σχέδιο: Προτάσεις για την αποτελεσματική διαχείριση
Παρά την κρισιμότητα της κατάστασης, ο κ. Αβτζής εκφράζει αισιοδοξία, τονίζοντας ότι υπάρχει το επιστημονικό υπόβαθρο και τα δεδομένα. Ωστόσο, υπογραμμίζει την ανάγκη για συντονισμένη δράση και προσαρμογή, καθώς το παραδοσιακό μοντέλο διαχείρισης δεν επαρκεί πλέον. Στις βασικές προτάσεις του περιλαμβάνονται:
- Η απομάκρυνση νεκρής βιομάζας για την αποφυγή εξάπλωσης.
- Η αραίωση πυκνών δασικών συστάδων για την ενίσχυση της ζωτικότητας των δέντρων.
- Η συστηματική παρακολούθηση πληθυσμών εντόμων σε συνεργασία με τα δασαρχεία.
- Η ταχεία αντίδραση σε περίπτωση προσβολής.
«Το πρόβλημα μπορεί να μην είναι ορατό από την πρώτη στιγμή. Όταν όμως γίνει ορατό, η πρόκληση είναι να προλάβουμε», τονίζει. Ολοκληρώνοντας, σημειώνει: «Το ποτήρι το βλέπω μισογεμάτο. Αλλά για να μην αδειάσει, χρειάζεται σχέδιο, επιστήμη και ψυχραιμία. Και αυτό ακόμα μπορούμε να το πετύχουμε. Το φυσικό τοπίο δεν είναι χαμένο. Αρκεί να δράσουμε έγκαιρα και οργανωμένα».
