Η απόκτηση στέγης στην Ελλάδα σήμερα μοιάζει πιο δύσκολη από ποτέ, παρά την φαινομενική ανάκαμψη της αγοράς. Ας δούμε γιατί.
Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση της Eurobank, το στεγαστικό πρόβλημα στη Ελλάδα έχει βαθιές ρίζες και σοβαρές επιπτώσεις σε πολλά επίπεδα: κοινωνικό, οικονομικό και, μελλοντικά, δημογραφικό.
Η ακριβή στέγαση στην Ελλάδα
Η αγορά ακινήτων παρουσιάζει σημαντική ανάκαμψη μετά το 2020. Η οικοδομική δραστηριότητα έχει σχεδόν τριπλασιαστεί την περίοδο 2020-2024 και οι τιμές διαμερισμάτων έχουν αυξηθεί κατά 70%, προσεγγίζοντας τα προ κρίσης επίπεδα.
Ωστόσο, η άνοδος των τιμών είναι δυσανάλογη σε σχέση με την αύξηση των εισοδημάτων. Η μέση τιμή κατοικίας απαιτεί πλέον 12,5 φορές το μέσο ετήσιο διαθέσιμο εισόδημα, μια αναλογία που ανησυχεί, καθώς μας γυρίζει στις αρχές των 2000s. Επιπλέον, η προσφορά κατοικιών δεν επαρκεί για να καλύψει τη ζήτηση, ιδίως στις μεγάλες πόλεις και περιοχές με έντονη τουριστική κίνηση, όπου πολλά ακίνητα αγοράζονται από επενδυτές ή διατίθενται μέσω βραχυχρόνιων μισθώσεων.
Στεγαστική πίστη στην Ελλάδα
Παρά την ανάπτυξη της κτηματαγοράς, η χορήγηση στεγαστικών δανείων παραμένει σε χαμηλά επίπεδα. Οι τράπεζες διαθέτουν ρευστότητα, αλλά η ζήτηση από πλευράς νοικοκυριών είναι περιορισμένη. Από €11 δισ. ετησίως πριν το 2009, οι εκταμιεύσεις κινούνται πλέον στα €1,4 δισ., καθιστώντας την Ελλάδα τελευταία στην ευρωζώνη στον τομέα του δανεισμού για στέγαση (11% του ΑΕΠ έναντι 31%).
Η έκθεση της Eurobank προτείνει συγκεκριμένες ενέργειες για την αντιμετώπιση του ζητήματος:
- Ενίσχυση της ανέγερσης νέων κατοικιών, με έμφαση στην αύξηση της προσφοράς.
- Ανάπτυξη της κοινωνικής κατοικίας μέσω συνεργασιών δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
- Απλούστευση των διαδικασιών στις μεταβιβάσεις ακινήτων και επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης.
- Προώθηση της περιφερειακής ανάπτυξης και αποκέντρωσης για μείωση της πίεσης στα αστικά κέντρα.
- Ολοκλήρωση του Κτηματολογίου και των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων για διαφάνεια στις επενδύσεις.
- Θεσμικός έλεγχος ή ρύθμιση στη χρήση ακινήτων για αποκλειστικά εμπορικούς σκοπούς (π.χ. πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης).
Η στεγαστική αγορά: μοχλός ανάπτυξης ή εμπόδιο;
Η αγορά κατοικίας δεν λειτουργεί ανεξάρτητα από την ευρύτερη οικονομία. Αντίθετα, δρα ως πολλαπλασιαστής της συνολικής ζήτησης και επηρεάζει σημαντικά την κατασκευαστική βιομηχανία, την απασχόληση και τις τράπεζες.
Η δυσκολία πρόσβασης σε ιδιόκτητη στέγη και η αδυναμία της στεγαστικής πίστης αποτελούν εμπόδια για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Αυτό είναι ιδιαίτερα κρίσιμο σε μια περίοδο που η χώρα χρειάζεται ενίσχυση της εγχώριας κατανάλωσης και πληθυσμιακή αναζωογόνηση.
Η πρόκληση για το μέλλον είναι διπλή: να διατηρηθεί η θετική πορεία της αγοράς ακινήτων, αλλά ταυτόχρονα να γίνει πιο βιώσιμη, κοινωνικά δίκαιη και να συμβάλλει στην αύξηση της παραγωγικότητας και της οικονομικής ανθεκτικότητας.
