Έλλειμμα στο συνταξιοδοτικό σύστημα, χαμηλή κεφαλαιοποίηση, και εμπόδια από τους κανόνες του Μάαστριχτ: Μια ματιά στις προκλήσεις της Ελλάδας και της Ευρώπης.
Αποκλίσεις στις Συνταξιοδοτικές Δαπάνες
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, οι δαπάνες για το συνταξιοδοτικό σύστημα στην Ελλάδα το 2022 παρουσίασαν μια σημαντική απόκλιση, φτάνοντας τις 2,12 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, σε σύγκριση με τον μέσο όρο των 27 κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό υπογραμμίζει τις ιδιαιτερότητες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα μας στον τομέα της βιωσιμότητας των συντάξεων.
Χρηματοδότηση Συντάξεων: Μια Εξέλιξη στο Χρόνο
Αναλύοντας τις εκθέσεις των προϋπολογισμών για την περίοδο 2018-2025, διαπιστώνουμε μια μεταβολή στον τρόπο χρηματοδότησης των συντάξεων. Το 2018, το 50% της δαπάνης καλυπτόταν από τον τακτικό προϋπολογισμό μέσω της γενικής φορολογίας, ενώ το υπόλοιπο 50% προερχόταν από ασφαλιστικές εισφορές. Ωστόσο, για το 2025, προβλέπεται μια μικρή μείωση στο ποσοστό που θα χρηματοδοτηθεί από τον τακτικό προϋπολογισμό, το οποίο αναμένεται να διαμορφωθεί στο 43%. Αυτή η αλλαγή καταδεικνύει την ανάγκη για εξεύρεση εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του συστήματος.
Έλλειψη Κεφαλαιοποίησης και Επιπτώσεις
Σε αντίθεση με χώρες όπως η Ισλανδία και η Δανία, όπου ο πλούτος που συγκεντρώθηκε μέσω των κεφαλαιοποιητικών συστημάτων την περίοδο 2012-2021 ανήλθε κατά μέσο όρο στο 11% του ΑΕΠ, στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό είναι μηδενικό. Αυτό αποτελεί μια σημαντική αδυναμία, καθώς τα κεφαλαιοποιητικά συστήματα συντάξεων στην ΕΕ αντιπροσωπεύουν κατά μέσο όρο το 29% του ΑΕΠ, παρουσιάζοντας μια διαφορά 55 ποσοστιαίων μονάδων από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, ο οποίος αγγίζει το 84%.
Η έλλειψη κεφαλαιοποίησης έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά 2,4 ποσοστιαίες μονάδες, ή 350 δισ. ευρώ. Στην Ελλάδα, η απώλεια εισοδήματος λόγω έλλειψης κεφαλαιοποιητικού συστήματος εκτιμάται στα 770 ευρώ ετησίως ανά κάτοικο, με βάση τις τιμές του 2022. Άρα, η υιοθέτηση και ενίσχυση κεφαλαιοποιητικών συστημάτων συντάξεων θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη και στην αύξηση του εισοδήματος των πολιτών.
Εμπόδια και Ευκαιρίες για Μεταρρύθμιση
Ο κανόνας χρέους του Μάαστριχτ θέτει εμπόδια στη μεταρρύθμιση των συνταξιοδοτικών συστημάτων στην Ευρώπη, υπολογίζοντας το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ και παραβλέποντας τα σιωπηρά χρέη που προκύπτουν από τις συνταξιοδοτικές υποσχέσεις. Αυτή η κατάσταση καθιστά τη χρηματοδότηση της μετάβασης προς κεφαλαιοποιητικά συστήματα προβληματική, χωρίς να πληρούνται τα κριτήρια.
Όπως τόνισε ο Γενικός Διευθυντής του ΚΕΦΙΜ Νίκος Ρώμπαπας, “Η ενίσχυση του κεφαλαιοποιητικού συστήματος είναι πλέον επιτακτική, προκειμένου να διασφαλίσουμε τη βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού μας συστήματος και να αποκαταστήσουμε τη δικαιοσύνη μεταξύ των γενεών. Παρά τα σταθερά βήματα που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, υπάρχει ακόμη δρόμος για να διανύσουμε. Είναι καθοριστικό οι ευρωπαϊκοί δημοσιονομικοί κανόνες να διευκολύνουν και όχι να εμποδίζουν αυτή τη σημαντική μεταρρύθμιση για την Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες.”
Συνεπώς, η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος στην Ελλάδα και την Ευρώπη απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση, η οποία θα λαμβάνει υπόψη τις δημοσιονομικές προκλήσεις, την ανάγκη για κεφαλαιοποίηση και τη σημασία της δικαιοσύνης μεταξύ των γενεών. Απαιτείται, επίσης, μια αλλαγή στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, ώστε να διευκολύνει την υιοθέτηση κεφαλαιοποιητικών συστημάτων και να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα των συντάξεων για τις μελλοντικές γενιές.
