Το GuitaRTe Ensemble, ένα φημισμένο κιθαριστικό σύνολο, επαναπροσδιορίζει τη σχέση ήχου και εικόνας, συνδυάζοντας τη μουσική με την κινηματογραφική τέχνη. Με επικεφαλής τον Νίκο Χατζηελευθερίου, οι GuitaRTe ζωντανεύουν τη βωβή ταινία «Κοινωνική Σαπίλα» (1932) του Στέλιου Τατασόπουλου.
Το GuitaRTe Ensemble δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις στον κόσμο της κλασικής κιθάρας στην Ελλάδα. Εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες, το σύνολο αυτό, που ιδρύθηκε και διευθύνεται από τον Νίκο Χατζηελευθερίου, με τη συνεργασία των Χρήστου Φάκλαρη και Μαρίας Παπαμιχαήλ, έχει επιβληθεί μέσω καινοτόμων προσεγγίσεων. Οι παραγωγές τους διασχίζουν τα όρια της μουσικής, συνομιλώντας με το θέατρο σκιών, την ποίηση, τον σύγχρονο χορό, το video art, ακόμη και τη μουσική για παιδιά.
Κάθε εμφάνιση του GuitaRTe αποτελεί μια πρόσκληση σε πειραματισμό, σε νέες φόρμες αφήγησης και δημιουργικής έκφρασης. Αυτή τη φορά, το σύνολο ανταποκρίνεται στην πρόσκληση του Δήμου Κορυδαλλού και της τοπικής Κινηματογραφικής Λέσχης (Σινέ Παράδεισος – Δημοτικός Κινηματογράφος Κορυδαλλού), παρουσιάζοντας μια συναυλία-παράσταση που συνοδεύει ζωντανά την προβολή της ιστορικής βωβής ταινίας του μεσοπολέμου «Κοινωνική Σαπίλα» (1932) του Στέλιου Τατασόπουλου. Η συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδας ήταν καθοριστική, καθώς η ταινία αποκαταστάθηκε και παραχωρήθηκε από αυτήν.
Ένα μουσικό παλίμψηστο πάνω στην εικόνα: η κιθάρα συναντά τον βωβό κινηματογράφο
Σε μια εποχή όπου η σχέση ήχου και εικόνας θεωρείται δεδομένη, το GuitaRTe Ensemble ανατρέχει στις ρίζες του σινεμά. Επαναφέρει τη μουσική εκεί όπου κάθε ήχος δεν απλώς συνοδεύει, αλλά ερμηνεύει, φωτίζει και ανατρέπει το νόημα της εικόνας. Αυτή η προσέγγιση επανασυνδέει το βωβό κινηματογράφο με ένα ζωντανό ηχητικό τοπίο.
Μέσα από ένα πρωτότυπο ηχητικό «παζλ», οι μουσικοί του GuitaRTe Ensemble συνθέτουν ένα μουσικό ρεύμα που διατρέχει την ταινία σε πραγματικό χρόνο. Διασκευές έργων των Bach, Handel, Schoenberg και Britten συνομιλούν με λαϊκά και παραδοσιακά μοτίβα, φλερτάρουν με αυτοσχεδιασμούς και κινηματογραφικά «κλισέ». Το αποτέλεσμα είναι μια οργανική μετα-όπερα, ένα τολμηρό μουσικό σχόλιο πάνω στο κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο της ταινίας.
Στη σύμπραξη αυτή συμμετέχει ο συνθέτης και κιθαριστής Αντώνης Νταχλί, ο οποίος υπογράφει δύο πρωτότυπες συνθέσεις, ειδικά γραμμένες για το πρότζεκτ, καθώς και τον σχεδιασμό συνοδευτικού ψηφιακού ήχου.
Από την «Εκδρομή» του Μαμαγκάκη στον Τατασόπουλο: η κιθάρα στο Ελληνικό σινεμά
Μετά τη θρυλική «Εκδρομή» του Νίκου Μαμαγκάκη για την ταινία του Τάκη Κανελλόπουλου (1966), η κιθάρα επανέρχεται στο κινηματογραφικό ρεπερτόριο. Αυτή τη φορά όχι μεμονωμένη, αλλά ως πολυφωνικό σώμα, ντύνοντας μουσικά μια βωβή ελληνική ταινία του μεσοπολέμου, την «Κοινωνική Σαπίλα» του Στέλιου Τατασόπουλου.
Οι έξι κιθαριστές του GuitaRTe – Νίκος Χατζηελευθερίου, Χρήστος Φάκλαρης, Μαρία Παπαμιχαήλ, Αλέξανδρος Καζάζης, Νίκος Μακρής και ο συνεργαζόμενος Αντώνης Νταχλί – φέρνουν στη σκηνή όχι μόνο την τεχνική αρτιότητα, αλλά και τη βαθιά συνθετική εμπειρία που απαιτεί ένα τέτοιο εγχείρημα. Η μουσική πρόταση δεν επιχειρεί να εικονογραφήσει απλώς την ταινία, αλλά να τη μεταγράψει σε έναν άλλο αισθητικό και συναισθηματικό κώδικα. Πρόκειται για έναν ζωντανό σχολιασμό, που υπογραμμίζει, αλλά και ανατρέπει, που ακολουθεί, αλλά και ξαφνιάζει.
Μια ταινία από το χθες – εξαιρετικά επίκαιρη σήμερα: η «Κοινωνική Σαπίλα»
Η «Κοινωνική Σαπίλα» (1932) του Στέλιου Τατασόπουλου θεωρούνταν χαμένη έως τα μέσα της δεκαετίας του ’80, οπότε και αποκαταστάθηκε από την Ταινιοθήκη της Ελλάδας. Θεωρείται η πρώτη ελληνική ταινία κοινωνικού ρεαλισμού, μια ωμή καταγραφή της φτώχειας, της ανεργίας, της εκμετάλλευσης και του ταξικού αγώνα στις αρχές του 20ού αιώνα, θέματα που παραμένουν εξαιρετικά επίκαιρα.
Η υπόθεση της ταινίας περιστρέφεται γύρω από έναν φτωχό φοιτητή του Πανεπιστημίου Αθηνών, τον Ντίνο Βρισθένη (Στέλιος Τατασόπουλος), ο οποίος έχει εγκαταλείψει τις σπουδές του λόγω οικονομικών δυσκολιών και αναζητά εργασία. Καταφέρνει να προσληφθεί ως ηθοποιός σε έναν θίασο, όπου γνωρίζει και ερωτεύεται την πρωταγωνίστρια Νίκη (Δανάη Γρίζου). Όταν η Νίκη ενδίδει σε έναν βιομήχανο που της υπόσχεται λαμπρό μέλλον, ο Ντίνος, απογοητευμένος, εγκαταλείπει το θέατρο.
Η φτώχεια τον οδηγεί στις γραμμές του προλεταριάτου και γίνεται καπνεργάτης για να εξασφαλίσει τα απαραίτητα προς το ζην. Εκεί, έρχεται αντιμέτωπος με την εκμετάλλευση των εργατών, συμβάλλει στην ίδρυση του συνδικάτου και ηγείται του αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη, αδιαφορώντας για τις ανηλεείς διώξεις της αστυνομίας. Φυλακίζεται και, όταν αποφυλακίζεται, απαρνείται το παρελθόν του και αποφασίζει να πολεμήσει την κοινωνική σαπίλα.
