Η σκιά του Τσερνομπίλ: Μια προσωπική μαρτυρία
«Η μέρα -ηλιόλουστη, ζεστή, τρυφερή- ήταν καλοδεχούμενη από τον Απρίλη… 27 Απριλίου 1986».
Αυτά τα λόγια του Ιβάν Αβράμοφ, δημοσιογράφου και συγγραφέα με ελληνικές ρίζες, μας μεταφέρουν στην Ουκρανία του 1986. Μια εποχή φαινομενικής ηρεμίας, που έμελλε να διαταραχθεί από ένα γεγονός με παγκόσμιες διαστάσεις: την καταστροφή του πυρηνικού σταθμού του Τσερνομπίλ.
Η 26η Απριλίου 1986 σημάδεψε τη σύγχρονη ιστορία, αλλά οι πρώτες πληροφορίες για το ατύχημα ήταν συγκεχυμένες και ελλιπείς. Όπως πολλοί στην τότε Σοβιετική Ένωση, ο Ιβάν και η οικογένειά του βίωναν την άνοιξη, χωρίς να συνειδητοποιούν την έκταση του κινδύνου. Η φράση “Κάτι έγινε χτες… κάποιο ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό…” ακούστηκε σαν μια συνηθισμένη είδηση σε μια εποχή γεμάτη τεχνολογικά ατυχήματα.
Η επιτακτική ανάγκη για προστασία οδήγησε τον Ιβάν να αναζητήσει ασφάλεια για τον γιο του. Η φυγή προς το νότο, στο γενέθλιο χωριό του, το Ουρζούφ, ένα χωριό με μακραίωνη ιστορία, που ιδρύθηκε από Έλληνες μετανάστες, ήταν μια προσπάθεια διαφυγής από την αόρατη απειλή της ραδιενέργειας. Εκεί, η ανησυχία ήταν ήδη διάχυτη, με τους κατοίκους να συζητούν για τις φήμες, προσπαθώντας να καταλάβουν τι ακριβώς συνέβαινε. Η αναφορά για τις συστάσεις σε εγκύους και την έλλειψη φαρμάκων ιωδίου φανερώνει την κλιμάκωση της κατάστασης.
Επιστρέφοντας στο Κίεβο, η πραγματικότητα ήταν πλέον σκληρή. Η πόλη βρισκόταν σε κατάσταση συναγερμού. Οι “εκκαθαριστές”, άνδρες και γυναίκες που θυσίαζαν την υγεία τους, εργάζονταν αδιάκοπα για τον περιορισμό της καταστροφής.
Τα ελικόπτερα που μετέφεραν άμμο πάνω από την πόλη ήταν μια διαρκής υπενθύμιση του συνεχιζόμενου αγώνα. Ο Ιβάν περιγράφει την αίσθηση της ραδιενέργειας στον λαιμό του και τα πρωτόκολλα που ακολουθούσαν οι πολίτες για απολύμανση, ενώ η αναφορά στο καίσιο-137 υπογραμμίζει την έκταση της μόλυνσης.
Η ιστορία του Έντικ Σμιρνόφ, φίλου και γείτονα του Ιβάν, που έχασε τη ζωή του από καρκίνο λίγα χρόνια μετά τον καθαρισμό στο Τσερνομπίλ, αποτελεί μια ανατριχιαστική υπενθύμιση του ανθρώπινου κόστους της καταστροφής. Οι εκκαθαριστές, αυτοί οι αφανείς ήρωες, έσωσαν όχι μόνο την Ουκρανία, αλλά και την Ευρώπη, από την εξάπλωση της ραδιενεργούς μόλυνσης.
Η μαρτυρία του Ιβάν Αβράμοφ, όπως παρουσιάζεται και στο ντοκιμαντέρ «Η επιστροφή του Ιβάν», αποτελεί ένα ισχυρό αντίβαρο στην λήθη. Μια ιστορία για την αλληλεγγύη, την προσωπική ευθύνη και την επιμονή μπροστά σε ένα ανίκητο -φαινομενικά- κακό. Μια ιστορία που μας υπενθυμίζει ότι το παρελθόν, όσο οδυνηρό κι αν είναι, μας καθορίζει.
*Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από τον Ιβάν Αβράμοφ.
