Σε μια κίνηση που θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει το γεωπολιτικό τοπίο στη Μέση Ανατολή, ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, σε συνεργασία με τον Ισραηλινό Πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, παρουσίασε ένα νέο ειρηνευτικό σχέδιο για τη Γάζα. Το σχέδιο, που χαρακτηρίστηκε από τον Τραμπ ως «ιστορική ημέρα για την ανθρωπότητα», στοχεύει στην επίτευξη κατάπαυσης του πυρός και τη διαμόρφωση ενός νέου πλαισίου συνύπαρξης στην ταραγμένη περιοχή, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να αναλαμβάνουν ηγετικό ρόλο.
Η «Συμφωνία του Αιώνα» και το Νέο Σχέδιο Τραμπ
Η παρουσίαση του ειρηνευτικού σχεδίου έρχεται σε μια περίοδο εντατικών συγκρούσεων και αποτυχημένων προσπαθειών για ειρήνευση. Το σχέδιο Τραμπ, αν και δεν έχουν δημοσιοποιηθεί όλες οι λεπτομέρειες, φαίνεται να αποτελεί μια ανανεωμένη προσπάθεια μετά την αποτυχία της λεγόμενης «Συμφωνίας του Αιώνα» που είχε παρουσιάσει η κυβέρνησή του το 2020. Ενώ εκείνη η προσπάθεια είχε επικεντρωθεί σε μια ευρύτερη επίλυση της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης, το τρέχον σχέδιο εστιάζει πρωταρχικά στην κατάσταση στη Γάζα, αναγνωρίζοντας την κρισιμότητα της ανθρωπιστικής κρίσης και την ανάγκη για άμεση σταθεροποίηση. Το σχέδιο ανακοινώθηκε στον Λευκό Οίκο το βράδυ της Δευτέρας 29 Σεπτεμβρίου, μετά από τρεις ώρες διαπραγματεύσεων μεταξύ Ισραήλ και Κατάρ.
Οι Κύριοι Άξονες του Σχεδίου και οι Στόχοι του Ισραήλ
Οι βασικές προτεραιότητες που αναδείχθηκαν από τις δηλώσεις των ηγετών είναι:
- Επιστροφή αιχμαλώτων: Άμεση προτεραιότητα αποτελεί η απελευθέρωση των αιχμαλώτων.
- Αποστρατικοποίηση της Γάζας: Ο Νετανιάχου τόνισε την ανάγκη για αποστρατικοποίηση της Χαμάς.
- Δημιουργία ζώνης ασφαλείας: Θα δημιουργηθεί μια ζώνη ασφαλείας γύρω από τη Γάζα.
- Διακυβέρνηση χωρίς τη Χαμάς: Ο απώτερος στόχος είναι η διοίκηση της Γάζας από μια οντότητα χωρίς την εμπλοκή της Χαμάς, ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν θα αποτελέσει ποτέ ξανά απειλή για το Ισραήλ.
Ο Ντόναλντ Τραμπ χαρακτήρισε το σχέδιο ως «την αρχή του τέλους της τυραννίας της τρομοκρατίας» και έστειλε ένα σαφές μήνυμα στη Χαμάς: σε περίπτωση άρνησης, το Ισραήλ θα έχει την πλήρη υποστήριξη των ΗΠΑ για την ανάληψη των απαραίτητων ενεργειών.
Διεθνείς Αντιδράσεις: Από τη Ρώμη στο Βερολίνο
Η διεθνής κοινότητα παρακολούθησε με ενδιαφέρον τις εξελίξεις, με κάποιες χώρες να χαιρετίζουν το σχέδιο ως μια δυνητική διέξοδο από την κρίση:
- Ιταλική κυβέρνηση: Η Τζόρτζια Μελόνι έκανε λόγο για «φιλόδοξο σχέδιο για σταθεροποίηση, ανοικοδόμηση και ανάπτυξη της Λωρίδας της Γάζας», χαρακτηρίζοντάς το «σημείο καμπής» και προτρέποντας τα μέρη να το αξιοποιήσουν.
- Γερμανία: Ο Γερμανός Υπουργός Εξωτερικών Γιόχαν Βάντεφουλ δήλωσε ότι «επιτέλους, οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι μπορούν να ελπίζουν ότι αυτός ο πόλεμος θα τελειώσει σύντομα» και κάλεσε τη Χαμάς να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία.
- Τόνι Μπλερ: Ο πρώην Βρετανός πρωθυπουργός, Τόνι Μπλερ, ο οποίος αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε επιτροπή επίβλεψης της μεταβατικής περιόδου, χαιρέτισε το σχέδιο ως «τολμηρό και ευφυές», τονίζοντας ότι προσφέρει «την καλύτερη ευκαιρία για τον τερματισμό του πολέμου».
Analysis: Η ευρεία διεθνής αποδοχή από δυτικούς συμμάχους του Ισραήλ υποδηλώνει μια διάθεση για υπέρβαση του αδιεξόδου, αν και η επιτυχία του σχεδίου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ανταπόκριση των παλαιστινιακών πλευρών.
Παλαιστινιακές Αντιδράσεις: Διχασμός και Επιφυλάξεις
Οι παλαιστινιακές αντιδράσεις στο σχέδιο Τραμπ ήταν διχασμένες:
- Παλαιστινιακή Αρχή: Χαιρέτισε τις «ειλικρινείς και αποφασιστικές προσπάθειες» του Ντόναλντ Τραμπ, εκφράζοντας «εμπιστοσύνη στην ικανότητα» του Αμερικανού προέδρου να βρει τον «δρόμο προς την ειρήνη».
- Παλαιστινιακός Ισλαμικός Τζιχάντ: Ο σύμμαχος της Χαμάς κατήγγειλε το σχέδιο ως «συνταγή για τη συνέχιση της επιθετικότητας εναντίον του παλαιστινιακού λαού και για την ανάφλεξη της περιοχής», υποστηρίζοντας ότι το Ισραήλ επιδιώκει να επιβάλει μέσω των ΗΠΑ όσα δεν κατάφερε με τον πόλεμο.
- Χαμάς: Σύμφωνα με το Al Jazeera, το Κατάρ και η Αίγυπτος παρέδωσαν το σχέδιο στη διαπραγματευτική ομάδα της Χαμάς, η οποία φέρεται να το μελετά προσεκτικά.
Analysis: Η αποδοχή από την Παλαιστινιακή Αρχή είναι σημαντική, αλλά η στάση της Χαμάς είναι καθοριστική για οποιαδήποτε πιθανή εφαρμογή του σχεδίου. Η σκληρή γραμμή του Ισλαμικού Τζιχάντ υπογραμμίζει τις εσωτερικές παλαιστινιακές διαιρέσεις, οι οποίες historically έχουν δυσχεράνει τις ειρηνευτικές προσπάθειες.
Η Ρόλος του Κατάρ και η Διπλωματία των Παρασκηνίων
Η εμπλοκή του Κατάρ στις διαπραγματεύσεις, όπως αναφέρεται, είναι ζωτικής σημασίας. Το Κατάρ έχει ιστορικά διατηρήσει ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με τη Χαμάς, καθιστώντας το έναν δυνητικά αποτελεσματικό μεσολαβητή. Η συμμετοχή του, μαζί με την Αίγυπτο, στην παράδοση του σχεδίου στη Χαμάς, αναδεικνύει τον κεντρικό ρόλο που διαδραματίζουν οι περιφερειακοί παίκτες. Η διπλωματία των παρασκηνίων, μακριά από τους προβολείς, είναι συχνά αυτή που καθορίζει την πορεία τέτοιων πρωτοβουλιών.
