Η απροσδόκητη επιθετικότητα των τζιχαντιστών και των τουρκικών υποστηριζόμενων ομάδων στην πόλη του Χαλεπίου δεν κατάφερε να αιφνιδιάσει όσους παρακολουθούν προσεκτικά την κατάσταση στη Συρία. Αυτή η έντονη κλιμάκωση συνδέεται άμεσα με την στρατηγική που έχει υιοθετήσει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τα τελευταία δέκα χρόνια και έχει να κάνει με το συριακό μέτωπο.
Από το 2016 μέχρι το 2020, η Τουρκία εισήλθε σε τέσσερις κεντρικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στη βόρεια Συρία, κάθε μία από τις οποίες είχε καθορισμένους στόχους προσαρμοσμένους στις εξελισσόμενες συνθήκες επί του εδάφους. Παρά τις διαφοροποιήσεις τους, όλες οι επιχειρήσεις εξυπηρέτησαν έναν κοινό στόχο: «Η τουρκική στρατηγική στη Συρία, στοχευόμενη προς εσωτερικούς σκοπούς, συνέβαλε στη διατήρηση της εξουσίας του Ερντογάν και του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP)», όπως αναφέρει ανάλυση από το Carnegie Europe.
Από εσωτερική σκοπιά, η Άγκυρα χρησιμοποίησε την συριακή κρίση ως δικαιολογία για την καταστολή των δικαιωμάτων των Κούρδων στην Τουρκία και για την αποδυνάμωση της κοινοβουλευτικής τους εκπροσώπησης, με την προώθηση ενός σημαντικού συνταγματικού μετασχηματισμού το 2017. Διαδοχικές στρατιωτικές επιχειρήσεις βοήθησαν τον Ερντογάν να συνδεθεί με ολοένα και πιο εθνικιστικές εκλογικές βάσεις. Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα το 2016, η πολιτική της Άγκυρας απέναντι στη Συρία έπαιξε θετικό ρόλο στο να ανακτήσουν οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις την αξιοπιστία τους, επαναφέροντας παράλληλα την ισορροπία μεταξύ πολιτικής και στρατιωτικής ισχύος.
Οι σχέσεις με τη Ρωσία
Σε ό,τι αφορά την εξωτερική πολιτική, ο τουρκικός στρατιωτικός σχεδιασμός στη Συρία επέφερε εντάσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ η Άγκυρα φάνηκε να επωφελείται από την προτεινόμενη προσέγγιση με τη Ρωσία. Η υποστήριξη από την Ουάσινγκτον προς τους Κούρδους της Συρίας έχει προκαλέσει αυξανόμενη δυσφορία στην Τουρκία σε βαθμό που το Λευκό Οίκο δεν είχε προβλέψει.
Ένα από τα κεντρικά ζητήματα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, η απόφαση της Άγκυρας να αποκτήσει το ρωσικό σύστημα S-400, έχει τις ρίζες της στη συριακή κρίση. Αυτή η απόφαση προήλθε από μια στρατηγική αναδιάρθρωσης μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας και εξυπηρετούσε τους διαφορετικούς στόχους τους, που περιλάμβαναν την επιβίωση του καθεστώτος Άσαντ για τη Μόσχα και την αποδυνάμωση των Κούρδων για την Τουρκία. Αυτή η εύθραυστη ισορροπία ενδέχεται να επηρεαστεί στο μέλλον, ανάλογα με τις εξελίξεις στην περιοχή.
Πίεση προς την Ε.Ε. και στρατηγικές στην Ανατολική Μεσόγειο. Η τουρκική συμμετοχή στη Συρία πρόσφερε στην Άγκυρα έναν νέο τρόπο πίεσης προς την Ε.Ε. σχετικά με το αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος. Ο Ερντογάν εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση για να διασφαλίσει χρηματοδότηση από τους Ευρωπαίους εταίρους, την ώρα που επιδίωκε διεκδικήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο.
Από το 2016, η Άγκυρα έχει επεκτείνει την στρατιωτική της παρουσία στη Λιβύη και έχει αναλάβει ενεργό ρόλο στη διαχείριση των συμφερόντων της στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι τουρκικές στρατηγικές, όπως η χρήση drones, άλλαξαν την κατεύθυνση των συγκρούσεων στη Συρία και άλλες περιοχές, όπως η Λιβύη και ο Νότιος Καύκασος. Τα διδάγματα και οι στρατηγικές που αντλήθηκαν από τη Συρία έχουν σταθεί αφορμή για αλλαγές στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, προκειμένου να αναδιαρθρώσει το περιφερειακό status quo.
Συνολικά, η συμμετοχή της Τουρκίας στη Συρία δεν βασίστηκε μόνο στη σύγκρουση με παραδοσιακούς εταίρους και γείτονες, αλλά εξόπλισε τη χώρα με νέα εργαλεία για μια πιο επιθετική εξωτερική πολιτική. Οι στρατηγικές που εφαρμόστηκαν ενίσχυσαν τη διεθνή εικόνα της Τουρκίας και της εξασφάλισαν μια θέση στη σφαίρα των διαπραγματεύσεων με τη Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η περίπτωση Ναγκόρνο-Καραμπάχ
Η ίδια στρατηγική που εφαρμόζεται στη Συρία και τη Λιβύη προέκυψε και στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Παρότι το Αζερμπαϊτζάν επισήμως απορρίπτει τις κατηγορίες, είναι φανερό πως ο Ερντογάν στήριξε τον Αζέρο ομόλογό του Ιλχάμ Αλίγιεφ στην κατάληψη της περιοχής, όπου η Ρωσία υποστηρίζει θεωρητικά την Αρμενία.
Ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι ο Ερντογάν προμήθευσε αυτού του είδους τη στρατηγική ως έναν τρόπο πίεσης προς τη Ρωσία για νέους συμβιβασμούς σε άλλα μέτωπα, όπως της Συρίας και της Λιβύης. Άλλοι εικάζουν ότι επιδίωκε να επιδείξει μια συγκεκαλυμμένη νίκη σε εσωτερικό επίπεδο, αποσπώντας την προσοχή της κοινής γνώμης από την οικονομική κρίση. Αυτή τη φορά, προτίμησε έμμεσες ενέργειες στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, αποφεύγοντας τη ρίψη του τουρκικού στρατού σε άμεσες συγκρούσεις.
Όψιμα, ο Ερντογάν χρησιμοποίησε το παράδειγμα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, καθώς και τη Λιβύη, ως απάντηση στους ισραηλινούς βομβαρδισμούς κατά των δυνάμεων Χεζμπολάχ. Η τελική διάσταση της αναμέτρησης ενάντια στον Άσαντ και οι συνέπειες για τη σχέση του με τον Πούτιν, ο οποίος εστιάζει στις δικές του προκλήσεις στην Ουκρανία, παραμένουν ακόμα αβέβαιες…
