Η πρόσφατη απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Ρουμανίας να ακυρώσει τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, δύο μόλις ημέρες πριν από τον προγραμματισμένο δεύτερο γύρο, αναδεικνύει τους λόγους που η Ευρώπη ανησυχεί για τις πολιτικές εξελίξεις στη χώρα. Η συνέχεια αυτής της εκλογικής μάχης και τα πιθανά σενάρια προκαλούν ανησυχία σχετικά με το τι θα ακολουθήσει. Παρά την καχυποψία, βλέπουμε πως η προσοχή εστιάζει πιο πολύ στο αναδυόμενο «κακό» παρά στις ρίζες του. Ο φόβος για την άνοδο του ακροδεξιού Καλίν Γκεοργκέσκου είναι διάχυτος, εκμεταλλευόμενος το κλίμα εθνικιστικής αύξησης που παρατηρήθηκε και στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές. Ωστόσο, η απόφαση του Δικαστηρίου δείχνει πως το πρόβλημα είναι πολύ πιο βαθύ και ενδεχομένως δομικό. Είναι τουλάχιστον ανησυχητικό για την ΕΕ να βλέπει εκλογές να ακυρώνονται σε κράτος μέλος της.
Αυτό που πραγματικά απασχολεί τα «κεντρικά» της ΕΕ και του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες είναι ότι ο συγκεκριμένος πολιτικός έχει φιλορωσικές τάσεις, και μια πιθανή εκλογή του θα μπορούσε να αλλάξει σημαντικά τη στάση της Ρουμανίας στον πόλεμο της Ουκρανίας, αποκτώντας πολιτικές και στρατηγικές επιπτώσεις, καταμεσής μάλιστα σε μια κρίσιμη περίοδο για τη σύγκρουση αυτή.
Κατηγορίες και διάχυτος προβληματισμός
Οι ανησυχίες της Δύσης ίσως είναι δικαιολογημένες, όμως οι κατηγορίες και οι αναφορές για την παρέμβαση της Μόσχας δεν είναι πάντα επαρκείς για την αντιμετώπισή τους. Ο Γκεοργκέσκου και η άνοδος του εθνικισμού στη Ρουμανία δεν είναι φαινόμενο που υπάρχει μόνο εδώ. Δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τον Όρμπαν στην Ουγγαρία, τον Φίκο στη Σλοβακία και τον Κατσίνσκι στην Πολωνία, ο οποίος, όμως, δεν αντιμετωπίζεται ως φιλορώσος.
Όλοι αυτοί οι πολιτικοί δεν εμφανίστηκαν από το πουθενά. Η αφέλεια με την οποία η Δύση πίστεψε ότι η πρώην Ανατολική Ευρώπη θα υιοθετήσει τις δυτικές δημοκρατικές αξίες αμέσως μετά την πτώση των καθεστώτων το 1989/1990, κοστίζει σήμερα. Συχνά, οι ανακατατάξεις στις εκλογές των «ατίθασων» κρατών φέρνουν ανησυχία για την ενότητα της ΕΕ. Όμως, οι συζητήσεις συνήθως δεν αγγίζουν τις ρίζες του προβλήματος και δεν μας επιτρέπουν να αναγνωρίσουμε τα λάθη του παρελθόντος ούτε να διαμορφώσουμε στρατηγικές αποκατάστασης.
Η αντιμετώπιση ανησυχιών με απειλές ή με περικοπές ευρωπαϊκών κονδυλίων δεν πρόκειται να αλλάξει τη συμπεριφορά των κρατών που αποκλίνουν. Αντίθετα, ενισχύει την αντίληψη σε πολλές ανατολικοευρωπαϊκές κοινωνίες — που δεν είναι ξένη ούτε στο νότιο τμήμα της Ευρώπης — ότι η ΕΕ είναι απλώς μια πηγή ευκαιριών και χρημάτων.
Έντονα σημάδια προειδοποίησης
Η ανολοκλήρωτη δημοκρατία, οι αυταρχικές αντιλήψεις και ο εθνικιστικός λαϊκισμός θα έπρεπε να είχαν αντιμετωπιστεί πολύ νωρίτερα. Τα σημάδια αυτής της τάσης υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια, αλλά η Δύση προτιμούσε να αγνοεί. Ίσως γιατί εάν παραδεχτούν τη βιασύνη τους να διευρύνουν την ΕΕ, θα πρέπει να αναγνωρίσουν πόσο κακώς εκτιμούσαν την κατάσταση, βλέποντας κάποιες χώρες κυρίως ως «παρθένες αγορές». Η τάση για εθνικιστική απομόνωση γνωρίζει ραγδαία ανάπτυξη σχεδόν σε όλες τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Είχε ξεκινήσει πολύ πριν αναγνωριστεί η υποσκάπτουσα δράση της Μόσχας.
Ακόμη και αν αποδεχτούμε όλες τις, συχνά αβάσιμες, κατηγορίες για τις «βρώμικες μεθόδους» του Πούτιν, το πρόβλημα δεν είναι δημιούργημά του. Αυτός απλώς εκμεταλλεύτηκε τις αδυναμίες και τις ρωγμές που είχαν δημιουργηθεί από τη ροπή σε υπερφίαλες προφητείες και ακατάλληλες επιλογές, όταν κάποιοι πανηγύριζαν για το «Τέλος της Ιστορίας». Μια Ιστορία που συχνά επιστρέφει για να μας υπενθυμίσει τα λάθη μας.
