Μήπως η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αποκτήσει επιτέλους έναν πρόεδρο, με το μόνο “πρόβλημα” να είναι ότι αυτός βρίσκεται στην Ουάσινγκτον;
Ο “Πρόεδρος της Ευρώπης” κατοικεί στον Λευκό Οίκο;
Η δήλωση του πρώην Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες τον αποκαλούν «πρόεδρο της Ευρώπης», μπορεί να προκάλεσε γέλια στις Βρυξέλλες, αλλά ανέδειξε μια αμήχανη αλήθεια. Οι ηγέτες της ΕΕ φαίνεται να έχουν εκχωρήσει στον Τραμπ έναν ρόλο επικεφαλής στο ευρωπαϊκό τραπέζι. Αναλυτές και διπλωμάτες παρατηρούν ότι, από την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ποτέ άλλοτε ένας Αμερικανός πρόεδρος δεν είχε τέτοια άμεση επιρροή στις ευρωπαϊκές υποθέσεις. Ταυτόχρονα, ποτέ οι 27 ηγέτες της ΕΕ δεν εμφανίστηκαν τόσο πρόθυμοι να τον κολακεύουν και να τον προσεγγίζουν χωρίς να τον αντικρούουν ανοικτά.
Από το ΝΑΤΟ μέχρι τη συμφωνία εμπορίου: Η επιρροή Τραμπ στην Ευρώπη
Η επιρροή του Τραμπ φάνηκε καθαρά σε κρίσιμες στιγμές, όπως η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο, όπου αποκάλυψε μήνυμα από τον Μαρκ Ρούτε που τον αποκαλούσε «μπαμπά». Ακόμη πιο χαρακτηριστική ήταν η συμφωνία ΕΕ-ΗΠΑ για το εμπόριο στη Σκωτία, όπου οι Ευρωπαίοι αποδέχτηκαν όρους που έμοιαζαν με παράδοση. Αυτή η στάση, αν και ορισμένοι αξιωματούχοι της ΕΕ την παρουσιάζουν ως αναγκαία στρατηγική για τη διατήρηση της αμερικανικής εμπλοκής στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και στο μέλλον της Ουκρανίας, δείχνει ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες ενισχύουν περαιτέρω τον ρόλο του Τραμπ, αντί να ανακτήσουν τη δική τους εξουσία.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της δυναμικής ήταν η επίσκεψη Ευρωπαίων ηγετών στην Ουάσινγκτον, οι οποίοι ζήτησαν από τον Τραμπ να πιέσει τον Βλαντίμιρ Πούτιν, καθώς και τον «φίλο» του, τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν, για να σταματήσει το μπλοκάρισμα της ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ. Παρόλο που ο Όρμπαν δεν άλλαξε στάση, αυτή η κίνηση επιβεβαίωσε τον ρόλο του Αμερικανού προέδρου ως μεσολαβητή και ρυθμιστή των ευρωπαϊκών υποθέσεων.
Ο “Νονός” της Ευρώπης: Μια εγκληματική αναλογία;
Ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης, μιλώντας ανώνυμα, περιέγραψε την κατάσταση με μια εντυπωσιακή αναλογία: «Belgian official: “He may not be president of Europe, but he might be its godfather. The right analogy is more criminal. We are dealing with a mobster extracting protection money from businesses he is supposed to be protecting.”» Αυτή η σκληρή παρατήρηση υπογραμμίζει την αίσθηση ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε μια θέση υποχωρητικότητας, αντιμετωπίζοντας έναν “μαφιόζο” που ασκεί εκβιαστική επιρροή. Η διαπραγματεύτρια Sabine Weyand, σε σχέση με την εμπορική συμφωνία, είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «I won’t use the word negotiate for what happened».
Ποιος φταίει και ποιες οι συνέπειες;
Το ερώτημα που τίθεται είναι αν η ευθύνη βαραίνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή τους 27 ηγέτες των κρατών-μελών. Παρόλο που η Επιτροπή έχει την εντολή για εμπορικές συμφωνίες, αναλυτές επισημαίνουν ότι οι κυβερνήσεις πίεσαν για υποχωρήσεις στον Τραμπ, δείχνοντας έλλειψη αλληλεγγύης. Οι συνέπειες αυτής της στάσης μπορεί να διαρκέσουν δεκαετίες: «The message is that the most effective way to carve up Europe is to divide it».
Ο Αντόνιο Κόστα, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, δικαιολόγησε τη στάση των ηγετών λέγοντας: «Escalation with a key ally, while our eastern borders are under threat, would be a reckless hazard».
Η Ευρώπη σε κρίσιμο σταυροδρόμι: Πρωταγωνίστρια ή θεατής;
Η συζήτηση πλέον επικεντρώνεται στο μέλλον: αν η Ευρώπη έχει παραχωρήσει τόσο πολλά, βαδίζει άραγε προς μια «αιώνια ταπείνωση»; Παρά τα αρνητικά, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι πολίτες επιθυμούν μια πιο ισχυρή και κυρίαρχη Ευρώπη, κατηγορώντας τους ηγέτες και όχι την ίδια την ΕΕ. Ο πρώην Ιταλός πρωθυπουργός και πρώην επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, τονίζει με κάθε ευκαιρία ότι η Ένωση πρέπει να γίνει πρωταγωνιστής και όχι θεατής. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε σε ομιλία του στο Ρίμινι: «To address today’s challenges, the European Union must transform itself from a spectator into a protagonist». Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, όπου η στρατηγική αυτονομία και η ενότητα θα κρίνουν το μέλλον της.
