Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει διανύσει μια εξαιρετικά προκλητική χρονιά, και καθώς πλησιάζει στο τέλος της, κοιτάζει μπροστά. Το δεύτερο εξάμηνο του 2023, η Ουγγαρία ανέλαβε την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου Υπουργών. Δυστυχώς, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν δεν ενήργησε ως ουδέτερος διαμεσολαβητής, αλλά αντίθετα προκάλεσε εντάσεις με τις Βρυξέλλες, ενισχύοντας τη δυσαρέσκεια των εταίρων του με τις αιφνίδιες επισκέψεις του στη Μόσχα, το Κίεβο και το Πεκίνο χωρίς προηγούμενη ενημέρωση της ΕΕ.
Ο Κάι Όλαφ Λανγκ, ερευνητής στο Ιδρύμα Επιστήμης και Πολιτικής (SWP) στο Βερολίνο, σχολιάζει: «Η προεδρία της Πολωνίας θα διαφοροποιηθεί κατά πολύ από την προηγούμενη, ιδίως όσον αφορά πολιτική ασφάλειας και τις σχέσεις της ΕΕ με την Ουκρανία και τη Ρωσία».
Ο έμπειρος Πολωνός πρωθυπουργός, Ντόναλντ Τουσκ, γνωρίζει καλά τα ευρωπαϊκά ζητήματα, καθώς έχει διατελέσει πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου από το 2014 έως το 2019 και έχει ηγηθεί του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος. Σε προγραμματικές δηλώσεις του τον Δεκέμβριο του 2023, μετά από τις εκλογές όπου νίκησε τους εθνολαϊκιστές του κόμματος «Νόμος και Δικαιοσύνη», δήλωσε: «Κανείς δεν μπορεί να με ξεγελάσει».
Η πολωνική προεδρία το πρώτο εξάμηνο του 2025 δίνει στον Τουσκ την ευκαιρία να αποδείξει την ισχύ των λόγων του, αναδεικνύοντας την Πολωνία ως «παίκτη» στην ΕΕ, 20 χρόνια μετά την ένταξή της.
Ο Πολωνός υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Άνταμ Σλάπκα, δήλωσε: «Είμαστε αξιόπιστοι, μιλάμε τη γλώσσα της Ευρώπης», αναλύοντας τις προτεραιότητες της πολωνικής προεδρίας στη Βαρσοβία.
Πολιτική ασφάλειας και Ουκρανία. Ο άξονας της προεδρίας θα είναι η πολιτική ασφάλειας της ΕΕ σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ. «Πρέπει να ενισχύσουμε τις σχέσεις με τις ΗΠΑ, αλλά η Ευρώπη πρέπει να έχει αυτονομία. Η εποχή του φόβου και της ανασφάλειας από τη Ρωσία πρέπει να τελειώσει» δήλωσε ο Σλάπκα πρόσφατα.
Η Πολωνία θεωρείται ήδη πρότυπο αναφορικά με τις αμυντικές δαπάνες, καθώς επενδύει 4,2% του ΑΕΠ στην άμυνα, με στόχο την αύξηση στο 4,7% το 2025. Αυτό της δίνει σημαντικά επιχειρήματα στις συζητήσεις με άλλα κράτη μέλη της ΕΕ.
Ο Τουσκ είναι αποφασισμένος να αποτρέψει την προοπτική ενός τερματισμού του πολέμου στην Ουκρανία που θα καθοριστεί χωρίς τη συμμετοχή των Ουκρανών. «Η προεδρία μας θα αναλάβει ρόλο στις διαπραγματεύσεις που ενδέχεται να ξεκινήσουν το χειμώνα» δήλωσε.
Μία «γραμμή άμυνας» για την Πολωνία. Η Πολωνία εργάζεται για την ανάπτυξη γραμμής άμυνας κατά μήκος των συνόρων με τη Λευκορωσία, ζητώντας ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Παράλληλα συμμετέχει στην «ευρωπαϊκή αντιπυραυλική ομπρέλα» και υποστηρίζει την πρόταση για ευρω-ομόλογα για την άμυνα, προκαλώντας αντιρρήσεις από χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία.
Καθώς οι Βρυξέλλες εγκρίνουν την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ουκρανία, η πολωνική προεδρία επιδιώκει να ανοίξει διαπραγματευτικά κεφάλαια που αφορούν το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα, κι ας προτιμά το Κίεβο να ανοίξουν περισσότερα κεφάλαια ταυτόχρονα.
Εσωτερικά εμπόδια στην Πολωνία. Στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό, η Πολωνία βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο, καθώς οι προεδρικές εκλογές του Μαΐου 2025 συνιστούν μεγάλη πρόκληση για τον Τουσκ και την κυβέρνησή του.
Η ανάληψη της εξουσίας από τον Τουσκ συνοδεύτηκε από μεγάλες κινητοποιήσεις αγροτών, που διαμαρτύρονταν για τις εισαγωγές σιτηρών από την Ουκρανία. Ακόμη και σήμερα, η Πολωνία δεν δείχνει πρόθεση να υποχωρήσει, ενώ παράλληλα εκφράζει επιφυλάξεις για συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Η πρόταση τροποποίησης των ευρωπαϊκών συνθηκών για περισσότερες αποφάσεις με πλειοψηφία και όχι ομόφωνα προκαλεί επίσης αντιδράσεις στην Πολωνία, με την εθνολαϊκιστική αντιπολίτευση να τη βλέπει ως απειλή για την κυριαρχία της χώρας. Η μόνιμη αντιπρόσωπος της Πολωνίας στην ΕΕ, Αγκνιέσκα Μπάρτολ, σημειώνει: «Δεν βλέπω διάθεση στο Συμβούλιο να συζητηθεί το συγκεκριμένο ζήτημα».
