Εκατοντάδες ιθαγενείς από τη βαθιά πληγωμένη περιοχή του Κατατούμπο στην Κολομβία διαδήλωσαν στους δρόμους της Κούκουτα, της πρωτεύουσας της μεθοριακής περιοχής κοντά στα σύνορα με τη Βενεζουέλα, ζητώντας τερματισμό της βίας και προστασία από την κυβέρνηση. Οι εικόνες τους, οπλισμένους με δόρατα και παραδοσιακά τους ενδύματα, αλλά και με πλακάτ που έγραφαν «Μη μας σκοτώνετε», αποτελούν μια ηχηρή υπενθύμιση της διαρκούς ανθρωπιστικής κρίσης που μαστίζει την περιοχή.
Η Ανθρώπινη Τραγωδία στο Κατατούμπο: Ένας Αιώνας Εκτοπισμών
Η διαδήλωση αφορούσε την πρωτοφανή έξοδο πληθυσμού, καθώς περίπου 73.000 άνθρωποι έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους λόγω των σφοδρών συγκρούσεων. Η Ίρις Μαρίν Ορτίς, Συνήγορος του Κολομβιανού Λαού για τα ανθρώπινα δικαιώματα, χαρακτήρισε αυτές τις εκτοπίσεις ως τις μεγαλύτερες που έχουν καταγραφεί στην Κολομβία εδώ και έναν αιώνα.
Αυτές οι σύγκρουσης δεν είναι τυχαίες. Προκύπτουν από την αδυσώπητη μάχη για τον έλεγχο της περιοχής μεταξύ του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού (ELN) και των αποσχισθέντων ομάδων από τους πρώην αντάρτες των FARC. Το Κατατούμπο, μια πλούσια σε φυσικούς πόρους αλλά και στρατηγικής σημασίας περιοχή, έχει μετατραπεί σε θέατρο ενός ανελέητου πολέμου, όπου οι ιθαγενείς, όπως οι Μοτιλόν-Μπάρι, βρίσκονται στη μέση.
Οι Καταγγελίες των Ιθαγενών και η Αδράνεια της Κυβέρνησης
Οι διαδηλωτές, πολλοί εκ των οποίων συμμετείχαν γυμνοί ως ένδειξη απόγνωσης, εξέφρασαν την οργή τους για την αδυναμία της αριστερής κυβέρνησης του προέδρου Γκουστάβο Πέτρο να προστατεύσει τις κοινότητές τους. Τα βασικά αιτήματά τους, όπως εκφράστηκαν μέσα από τα συνθήματά τους «Σεβαστείτε την κοινότητα» και «Απαιτούμε την παρουσία του προέδρου», υπογραμμίζουν την αίσθηση εγκατάλειψης.
Όπως δήλωσε ο Αλεξάντερ Ντόρα, Συνήγορος των Δικαιωμάτων του λαού Μπάρι, «Ο πόλεμος μας έχει πλήξει σκληρά στην περιοχή του Κατατούμπο». Οι ένοπλες ομάδες εκμεταλλεύονται την περιοχή μέσω:
- Της αποψίλωσης των δασών
- Της παράνομης εξόρυξης
- Της διακίνησης ναρκωτικών
Οι ιθαγενείς δήλωσαν ότι δεν θα επιστρέψουν στα εδάφη τους αν δεν συναντηθούν με τον Πρόεδρο Πέτρο και τους υπουργούς του, απαιτώντας «εγγυήσεις αλλά και εδάφη», σύμφωνα με τον Χουάν Τιτίρα, εκπρόσωπο του λαού Μοτιλόν-Μπάρι.
Ανάλυση: Το Δύσκολο Στοίχημα της «Ολικής Ειρήνης» του Πέτρο
Η κυβέρνηση του Γκουστάβο Πέτρο είχε προεκλογικά δεσμευτεί, το 2022, για την επίτευξη «ολικής ειρήνης» με τις ένοπλες ομάδες. Ωστόσο, η κατάσταση στο Κατατούμπο αποδεικνύει τις τεράστιες δυσκολίες στην υλοποίηση αυτής της υπόσχεσης. Οι διαπραγματεύσεις με τον ELN έχουν διακοπεί μετά την κρίση στην περιοχή.
Συγκριτική Ανάλυση: Η παρούσα κατάσταση φέρνει στο προσκήνιο τις προκλήσεις για την κυβέρνηση Πέτρο, οι οποίες θυμίζουν -αν και σε διαφορετική κλίμακα- τις δυσκολίες που αντιμετώπισε η προηγούμενη κυβέρνηση στην εφαρμογή της ειρηνευτικής συμφωνίας με τις FARC το 2016. Η ενσωμάτωση των αποστρατευμένων ανταρτών και η αντιμετώπιση των παρακρατικών ομάδων και των νέων ένοπλων σχηματισμών παραμένουν μείζονα ζητήματα ασφάλειας και σταθερότητας.
Τα Μέτρα της Κυβέρνησης και ο Ρόλος της Βενεζουέλας
Ο Πρόεδρος Πέτρο ανακοίνωσε την ανάπτυξη 25.000 στρατιωτών στα σύνορα και την έναρξη διαπραγματεύσεων με τη Βενεζουέλα για κοινή αντιμετώπιση του προβλήματος των διακινητών ναρκωτικών. Αυτή η προσέγγιση είναι κρίσιμη, καθώς η μεθόριος Κολομβίας-Βενεζουέλας αποτελεί βασικό διάδρομο για παράνομες δραστηριότητες.
Ιστορικό Πλαίσιο: Η συνεργασία με τη Βενεζουέλα για θέματα ασφάλειας είναι ένα ευαίσθητο ζήτημα, δεδομένων των τεταμένων σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών τα τελευταία χρόνια. Η επαναπροσέγγιση των δύο κρατών θα μπορούσε να δημιουργήσει νέες δυναμικές στην αντιμετώπιση των διασυνοριακών εγκληματικών δικτύων, αλλά και να εγείρει διπλωματικές προκλήσεις.
