Μια απρόσμενη ανακάλυψη στην Αφρική ανατρέπει όσα γνωρίζαμε για την καθημερινότητα των θηλαστικών πριν από 126.000 χρόνια, προσφέροντας ένα μοναδικό παράθυρο στις συνήθειες ενός μικρού, αλλά ανθεκτικού ζώου. Τα απολιθώματα, που ήρθαν στο φως, όχι μόνο τεκμηριώνουν την ύπαρξη αρχαίων ειδών, αλλά κυρίως διατηρούν μια περίεργη συμπεριφορά που επιδεικνύεται ακόμα και σήμερα: το σύρσιμο των οπισθίων. Αυτό το εύρημα, που αφορά τα βραχοκάτσικα (rock hyraxes), αναδεικνύει τη σημασία της ιχνοπαλαιοντολογίας στην κατανόηση της εξέλιξης και της επιβίωσης των ειδών.
Η Ανακάλυψη: Ένα Αρχαίο Μυστήριο
Ερευνητές από το African Centre for Coastal Palaeoscience ανακάλυψαν στην Αφρική ένα ζευγάρι απολιθωμάτων που αφηγείται μια ιστορία από το Πλειστόκαινο. Πρόκειται για έναν χώρο ιχνών και μια ευδιάκριτη εντύπωση από σύρσιμο οπισθίων, η οποία, σύμφωνα με τους παλαιοντολόγους, ανήκει σε ένα βραχοκάτσικο. Τα βραχοκάτσικα είναι μικρά, θηριώδη θηλαστικά, που συχνά παρομοιάζονται με σκίουρους ή τυφλοπόντικες, γνωστά και ως “dassies”. Έχουν επιβιώσει από την εποχή των παγετώνων και κατοικούν σήμερα σε πετρώδεις περιοχές της Αφρικής.
Ανάλυση του Απολιθωμένου Ιχνους
Η ομάδα των παλαιοντολόγων εξέτασε τα απολιθώματα με κάθε λεπτομέρεια. Η εντύπωση από το σύρσιμο είχε μήκος περίπου 95 εκατοστά και πλάτος 13 εκατοστά, εμφανίζοντας πέντε παράλληλες ραβδώσεις. Ένα ανυψωμένο χαρακτηριστικό κοντά στην εξωτερική άκρη, ύψους περίπου 2 εκατοστών, υποδήλωνε ότι «σαφώς κάτι σέρνονταν στην επιφάνεια όταν αποτελούταν από χαλαρή άμμο». Αρχικές σκέψεις για πιθανές άλλες αιτίες, όπως μεταφορά λείας από αρπακτικό ή σημάδι από ελέφαντα, αποκλείστηκαν μετά από διεξοδική ανάλυση.
Γιατί ένα Hyrax σέρνει τα οπίσθιά του;
Το σύρσιμο των οπισθίων είναι μια συμπεριφορά που παρατηρείται ακόμα και σήμερα στα βραχοκάτσικα και είναι παρόμοια με αυτή που επιδεικνύουν σκύλοι που πάσχουν από παρασιτική λοίμωξη. Ωστόσο, η αιτία αυτής της συμπεριφοράς στα dassies παραμένει εν πολλοίς αδιευκρίνιστη. Η «απάντηση» για την ταυτότητα του αρχαίου δράστη βρέθηκε στην παρατήρηση των κοινοτικών συνηθειών τους: τα hyraxes τείνουν να αποθέτουν τα ούρα και τα κόπρανά τους στις ίδιες περιοχές για πολλές γενιές, δημιουργώντας έτσι ένα ιστορικό αρχείο υλικών.
Αυτή η συνήθεια, που διατηρείται για χιλιάδες γενιές, οδήγησε τους επιστήμονες να συμπεράνουν ότι τα απολιθώματα ανήκουν σε αυτό το συγκεκριμένο είδος. Στην παλαιοντολογία, τα απολιθωμένα ούρα ονομάζονται ουρολίθους (urolites) και τα απολιθωμένα κόπρανα κοπρολίθους (coprolites). Λόγω της συνέπειας των hyraxes, οι επιστήμονες αστειευόμενοι σχολίασαν ότι αυτά τα μικρά ζώα «συνεισέφεραν το μεγαλύτερο μέρος των ουρολίθων του κόσμου».
Σημασία για την Παλαιοντολογία και την Εξέλιξη
Ανάλυση: Η ανακάλυψη αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική διότι παρέχει άμεσες αποδείξεις συμπεριφοράς από το παρελθόν, κάτι που είναι σπάνιο στα παλαιοντολογικά ευρήματα. Συνήθως, οι παλαιοντολόγοι μελετούν οστά και δόντια για να κατανοήσουν τη μορφολογία και τη διατροφή των αρχαίων ζώων. Εδώ, όμως, βλέπουμε μια «στιγμή» της καθημερινότητάς τους, που διατηρήθηκε για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Αυτό υπογραμμίζει τη σημασία των ιχνών απολιθωμάτων (trace fossils) –όχι το ίδιο το ζώο, αλλά τα ίχνη της δραστηριότητάς του– στην ανασύσταση των αρχαίων οικοσυστημάτων.
Παράλληλα, η διατήρηση της συγκεκριμένης συμπεριφοράς για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα (126.000 χρόνια) υποδηλώνει ότι αυτή μπορεί να έχει κάποια πολύ βασική βιολογική λειτουργία για το είδος. Είτε πρόκειται για καθαρισμό, είτε για σηματοδότηση εδάφους, είτε για εκτόνωση, η επιβίωση της συμπεριφοράς αυτής έως σήμερα ενισχύει την κατανόηση της εξελικτικής σταθερότητας ορισμένων χαρακτηριστικών.
Μια Νέα Οπτική στα Βραχοκάτσικα
Οι ερευνητές, συνυπολογίζοντας τη σημασία των εντυπώσεων από σύρσιμο των οπισθίων, των ουρολίθων, των κοπρολίθων και του υράκειου (hyraceum) – μια σκληρυμένη μάζα από περιττώματα hyrax που χρησιμοποιείται παραδοσιακά στην ιατρική και την αρωματοποιία – δηλώνουν ότι αυτή η ανακάλυψη αλλάζει εντελώς την οπτική μας για αυτά τα ζώα. «Αναγνωρίζοντας τη σημασία των εντυπώσεων από σύρσιμο των οπισθίων […] και μαθαίνοντας για το περιβάλλον των βραχοκατσίκων και άλλων ζώων κατά το Πλειστόκαινο, δεν θα ξαναδούμε αυτά τα αξιολάτρευτα πλάσματα με τον ίδιο τρόπο», ανέφεραν χαρακτηριστικά οι ερευνητές.
