Από το 2021 μέχρι το 2024, έχουν υποβληθεί πάνω από 800.000 αιτήσεις για συνταξιοδότηση, προκαλώντας έτσι σημαντική πίεση στα δημόσια οικονομικά. Ταυτόχρονα, οι διαδικασίες εκκαθάρισης των εκκρεμών αιτήσεων έχουν σημειώσει ταχεία πρόοδο. Αυτή η μαζική έξοδος από τα ανωτέρω καίριας σημασίας αντανακλά τις διαρθρωτικές αλλαγές του συνταξιοδοτικού συστήματος και τις στρατηγικές προτιμήσεις των ασφαλισμένων, οι οποίοι εκμεταλλεύονται τις ευνοϊκές συνθήκες.
Όπως διαπιστώνουν οι αναλυτές, ο συνολικός αριθμός των αιτήσεων για το 2024 έφτασε τις 201.000, συνεχίζοντας την ανοδική πορεία που παρατηρείται τα τελευταία τρία χρόνια, κατά τα οποία υποβλήθηκαν περισσότερες από 600.000 αιτήσεις. Σημαντική αύξηση παρατηρήθηκε το 2021 με 212.151 αιτήσεις, ενώ το 2022 καταγράφηκαν 211.133 αιτήσεις και το 2023 190.388 αετήσεις.
Η τρέχουσα κατάσταση θυμίζει παλαιότερες περιόδους μαζικών εξόδων. Το 2010, η εφαρμογή του πρώτου μνημονίου και η αύξηση των ορίων ηλικίας οδήγησαν σε 135.000 αιτήσεις συνταξιοδότησης. Ακόμη πιο πριν, από το 1998 έως το 2006, οι εθελούσιες έξοδοι σε οργανισμούς όπως ο ΟΤΕ, η ΔΕΗ και οι τράπεζες, δημιούργησαν κύματα αποχωρήσεων, επηρεάζοντας τη δομή της αγοράς εργασίας.
Οι αιτίες της μαζικής εξόδου
Η τρέχουσα μαζική έξοδος μπορεί να αποδοθεί σε πλήθος παραγόντων, με κυριότερο την ωρίμανση των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων της γενιάς των baby boomers. Αυτή η γενιά αναδύθηκε στην Ελλάδα μεταξύ 1960 και 1965, αργότερα από τη Δυτική Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκείνη την πενταετία, οι γεννήσεις ανέρχονταν περίπου στις 170.000 ετησίως, ενώ σήμερα δεν υπερβαίνουν τις 90.000.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, οι συνταξιοδοτήσεις της συγκεκριμένης γενιάς αναμένονται από το 2022 έως το 2029. Κατά τη διάρκεια αυτού του διαστήματος, ο ετήσιος ρυθμός συνταξιοδοτήσεων αναμένεται να διπλασιαστεί σε σύγκριση με την προηγούμενη επταετία, φτάνοντας στις 170.000-175.000 αιτήσεις ετησίως.
Το υπόλοιπο ποσοστό που προκύπτει για να φτάσουν οι αιτήσεις στις 200.000-210.000 οφείλεται κατά κύριο λόγο στις ευνοϊκές ρυθμίσεις ηλικίας που ισχύουν για συγκεκριμένες κατηγορίες ασφαλισμένων.
Ρόλος των ελεύθερων επαγγελματιών
Όπως αναφέρουν κορυφαίοι εκπρόσωποι του ασφαλιστικού τομέα, οι ελεύθεροι επαγγελματίες διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο το 2024 στην αύξηση των αιτήσεων συνταξιοδότησης. Το νέο καθεστώς επιτρέπει τη συνέχιση της εργασίας χωρίς να επηρεάζεται η λήψη σύνταξης, γεγονός που έχει οδηγήσει πολλούς να επιλέξουν τη συνταξιοδότηση. Πολλοί επιλέγουν να εξαγοράσουν 1-2 πλασματικά έτη, ώστε να συγκεντρώσουν 40 έτη ασφάλισης και να πάρουν σύνταξη στα 62 τους χρόνια.
Λόγοι ενίσχυσης του ρυθμού συνταξιοδότησης το 2024
Η άνοδος του αριθμού αιτήσεων για το 2024 αποδίδεται στους εξής παράγοντες:
- Εργασία χωρίς περικοπή σύνταξης: Πάνω από 200.000 ασφαλισμένοι υπέβαλαν αίτηση συνταξιοδότησης συνεχίζοντας να εργάζονται, προκειμένου να εκμεταλλευτούν το ευνοϊκό καθεστώς.
- Ανησυχία για μελλοντικές αλλαγές: Η δημόσια συζήτηση για πιθανή αύξηση των γενικών ορίων ηλικίας μετά το 2027 εξαιτίας της αύξησης του προσδόκιμου ζωής προκαλεί αβεβαιότητα, οδηγώντας σε πρόωρες αιτήσεις.
- Ευνοϊκά όρια ηλικίας: Σύμφωνα με τα στοιχεία, περίπου 90.000 ασφαλισμένοι έχουν αξιοποιήσει τη δυνατότητα συνταξιοδότησης πριν από τα 62 έτη, είτε με πλήρη είτε με μειωμένη σύνταξη.
Ποιοι επωφελούνται από τα ευνοϊκά όρια ηλικίας
Κατηγορίες ασφαλισμένων που επωφελούνται περιλαμβάνουν:
• Μητέρες ανηλίκων στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, καθώς και στα πρώην ειδικά ταμεία.
• Γυναίκες ασφαλισμένες σε βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα, που συγκέντρωσαν δικαιώματα τη διετία 2010-2012.
Τα παλιότερα μεταβατικά όρια ηλικίας που ισχύουν έως τις 31/12/2021 έχουν πλέον εξαφανιστεί. Μετά το 2022, η γκάμα επιλογών έχει περιοριστεί:
• Για πλήρη σύνταξη: Το όριο ηλικίας είναι 62 έτη (με 40 έτη ασφάλισης ή 12.000 ημέρες) ή 67 έτη (με 15ετία ή 4.500 ημερομίσθια).
• Για μειωμένη σύνταξη: Το όριο είναι 62 έτη με 4.500 ημέρες ασφάλισης.
Οικονομικά κίνητρα για συνταξιοδότηση
Οι αυξήσεις στις συντάξεις το 2024 αποτελούν ένα επιπλέον κίνητρο για πολλούς ασφαλισμένους:
- Αύξηση μισθού ή εισφορών: Η αύξηση κατά 3,5% του μισθού ή των εισφορών για επαγγελματίες, βάσει των οποίων υπολογίζεται η ανταποδοτική σύνταξη, έχει οδηγήσει σε αυξημένες αποδοχές.
- Υψηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης: Η αξιολόγηση του συνολικού χρόνου ασφάλισης εντός του 2024 έχει ενισχύσει τα ποσοστά αναπλήρωσης.
Οι μαζικές αποχωρήσεις που παρατηρούνται το 2024 είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιων δημογραφικών, οικονομικών και νομοθετικών εξελίξεων. Ωστόσο, εγείρουν νέες προκλήσεις για την αξιοπιστία του συνταξιοδοτικού συστήματος, και απαιτούν στρατηγικές παρεμβάσεις ώστε να μπορέσουν να επιτευχθούν οι στόχοι για την ισορροπία των δημόσιων οικονομικών.
