Ανησυχία για τις αυξανόμενες αμυντικές δαπάνες στην Ευρώπη εκφράζει το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους, τονίζοντας την ανάγκη για δημοσιονομική σταθερότητα και κοινή ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.
Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στην Βουλή εξέδωσε ερευνητικό σημείωμα, υπογραμμίζοντας την κρίσιμη σημασία της συνέχισης της δημοσιονομικής σταθερότητας στην Ελλάδα και της περαιτέρω μείωσης του χρέους. Το σημείωμα τονίζει επίσης την ανάγκη για ίση μεταχείριση της Ελλάδας στις συζητήσεις για την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
ReArm Europe: Ευκαιρία ή απειλή για την Ελλάδα;
Σύμφωνα με το ερευνητικό σημείωμα, το σχέδιο ReArm Europe δεν θα πρέπει να εκληφθεί ως παραίτηση από τη δημοσιονομική σύνεση, αλλά ως μια μοναδική ευκαιρία για την αντικατάσταση εθνικών δημόσιων πόρων με κοινά ευρωπαϊκά κονδύλια. Αυτό θα μπορούσε να ωφελήσει τις προγραμματισμένες αμυντικές δαπάνες και να ενισχύσει την ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και ειδικότερα στην Ελλάδα.
Το ερευνητικό σημείωμα, με τίτλο «Fiscal Space and Sovereign Bond Market Developments in Selected European Economies» («Δημοσιονομικός χώρος και εξελίξεις στην αγορά κρατικών ομολόγων σε επιλεγμένες ευρωπαϊκές οικονομίες»), είναι προϊόν συνεργασίας του Καθηγητή Οικονομικών Αλέξανδρου Κοντονίκα από το Πανεπιστήμιο του Έσσεξ και του Συντονιστή του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους, Καθηγητή Οικονομικών Γιάννη Τσουκαλά από το Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης. Αποτελεί το πρώτο μιας σειράς σημειωμάτων που θα επικεντρώνονται σε επίκαιρα οικονομικά ζητήματα, με ιδιαίτερη έμφαση στις ευρωπαϊκές εξελίξεις και την άμεση επίδρασή τους στην ελληνική οικονομία.
Αναλύοντας δεδομένα από την αγορά κρατικών ομολόγων της Ελλάδας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών (Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Φινλανδία) από το 2004 έως το 2024, το σημείωμα διαπιστώνει σημαντική πρόοδο στην δημοσιονομική προσαρμογή της Ελλάδας. Η επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων για αρκετά χρόνια και η μείωση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ κατά 54,8 ποσοστιαίες μονάδες από το 2021 είναι ενδεικτικές. Παρόλα αυτά, η Ελλάδα αντιμετωπίζει ένα ευρωπαϊκό περιβάλλον με αυξημένες ανάγκες για αμυντικές δαπάνες, επιβολή δασμών και γεωπολιτική αστάθεια.
Όπως τονίζουν οι κ. Κοντονίκας και Τσουκαλάς, η δημοσιονομική επίδοση της Ελλάδας είναι αξιοσημείωτη, αλλά οι πρόσφατες εξελίξεις στην Ευρώπη απαιτούν συνεχή επαγρύπνηση.
Η πρόκληση της αύξησης των αμυντικών δαπανών στην ΕΕ
Η ενίσχυση της άμυνας σε ευρωπαϊκό επίπεδο δημιουργεί μια σημαντική δημοσιονομική πρόκληση για όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το 2022, οι αμυντικές δαπάνες της Ελλάδας ανήλθαν στο 2,6% του ΑΕΠ, υπερβαίνοντας τον στόχο του ΝΑΤΟ (2% του ΑΕΠ), ενώ ο μέσος όρος στην Ευρώπη ήταν μόλις 1,3% του ΑΕΠ.
Το “πριμ σταθερότητας” και η εξοικονόμηση στο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους
Το ερευνητικό σημείωμα αναδεικνύει σημαντικές αλλαγές στη σύνθεση των επενδυτών που κατέχουν ελληνικό χρέος, με άμεση σχέση με τη διαθεσιμότητα του δημοσιονομικού χώρου. Σύμφωνα με την ανάλυση:
- Το 70% του ελληνικού δημόσιου χρέους βρισκόταν στα χαρτοφυλάκια του ξένου επίσημου τομέα στα τέλη του 2024, ως αποτέλεσμα των συμφωνιών αναδιάρθρωσης κατά την περίοδο της κρίσης.
- Το χρέος αυτό είναι “κλειδωμένο” σε χαμηλά επιτόκια, δημιουργώντας ένα χαμηλό πραγματικό επιτόκιο εξυπηρέτησης.
- Το χαρτοφυλάκιο του ελληνικού χρέους χαρακτηρίζεται από μεγάλη μέση ωρίμανση (18,8 χρόνια στα τέλη του 2024).
- Το μέσο πραγματικό επιτόκιο το 2024 (σε ταμειακή βάση) ήταν μόλις 1,73%.
Συγκρίνοντας το παραπάνω με το μέσο επιτόκιο της αγοράς για τα 10ετή ομόλογα (3,4% το 2024), προκύπτει ότι η Ελλάδα απολαμβάνει ένα “πριμ σταθερότητας” της τάξεως του 1,67%, το οποίο οδηγεί σε σημαντική εξοικονόμηση στο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους. Η ευνοϊκή σύνθεση της επενδυτικής βάσης της Ελλάδας, σε συνδυασμό με τα μέτρα στήριξης από την ΕΚΤ, συμβάλλουν στην προστασία της ελληνικής αγοράς ομολόγων από τη βραχυπρόθεσμη αβεβαιότητα.
Παρόλα αυτά, το σημείωμα προειδοποιεί ότι οι μελλοντικές εκδόσεις χρέους σε επιτόκια της αγοράς και τα αυξανόμενα ευρωπαϊκά κόστη δανεισμού ενδέχεται να δημιουργήσουν πρόσθετη πίεση στη δημοσιονομική θέση της χώρας. Επίσης, η αυξημένη γεωπολιτική αβεβαιότητα και η ανάγκη για χρηματοδότηση αμυντικών δαπανών, υποδομών και της ενεργειακής μετάβασης, θα οδηγήσουν πιθανότατα σε υψηλότερα κόστη δανεισμού.
Για τους λόγους αυτούς, το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στην Βουλή τονίζει ότι είναι καθοριστικής σημασίας η προσήλωση στη δημοσιονομική σύνεση, η αξιοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων της ΕΕ, η συνέχιση των προσπαθειών για τη μείωση του χρέους και η επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη.
