Ημέρες που γράφουν ιστορία: 28 Σεπτεμβρίου 2013. Περισσότερο από δέκα χρόνια μετά, η ημερομηνία αυτή παραμένει χαραγμένη στη συλλογική μνήμη ως το σημείο καμπής για τη δράση μιας οργάνωσης που, ενώ είχε εισέλθει στο ελληνικό κοινοβούλιο, λειτουργούσε παράλληλα ως μηχανισμός βίας και τρομοκρατίας. Η σύλληψη της ηγεσίας της Χρυσής Αυγής το βράδυ εκείνο, σηματοδότησε την αρχή του τέλους για ένα φαινόμενο που αμφισβήτησε τα θεμέλια της δημοκρατίας στην Ελλάδα.
Το Χρονικό της Κατάρρευσης: Από την Κοινοβουλευτική Έδρα στη Φυλακή
Η 28η Σεπτεμβρίου 2013 δεν ήταν μια τυχαία ημερομηνία. Λίγες ημέρες νωρίτερα, η δολοφονία του Παύλου Φύσσα από τον Γιώργο Ρουπακιά, μέλος της Χρυσής Αυγής, είχε συγκλονίσει την κοινή γνώμη. Αυτή η πράξη, που σύμφωνα με την Ελληνική Αστυνομία και τη δικαιοσύνη ήταν οργανωμένη, ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι, αποκαλύπτοντας την πραγματική φύση της οργάνωσης.
* Πριν το 2013: Η Χρυσή Αυγή, με έντονη ρητορική μίσους και ξενοφοβίας, είχε καταφέρει να εισέλθει στη Βουλή το 2012, κερδίζοντας περίπου 7% των ψήφων και 18 βουλευτές. Αυτή η εκλογική επιτυχία, σε περίοδο έντονης οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, αντικατοπτρίζει μια περίπλοκη διάσταση της ελληνικής κοινωνίας εκείνη την εποχή.
* Η Δολοφονία Φύσσα: Ο τραγικός θάνατος του Παύλου Φύσσα στις 18 Σεπτεμβρίου 2013 στην Αμφιάλη, έφερε στο φως με τον πιο ωμό τρόπο τις «επιχειρήσεις» των ταγμάτων εφόδου της Χρυσής Αυγής. Προηγήθηκαν και άλλες καταγεγραμμένες επιθέσεις, όπως:
* Η δολοφονία του Πακιστανού μετανάστη Σαχζάτ Λουκμάν στα Πετράλωνα, μια υπόθεση που έδειξε τον ρατσιστικό πυρήνα της δράσης.
* Οι επιθέσεις σε Αιγύπτιους αλιεργάτες στο Πέραμα, που ανέδειξαν την οργανωμένη βία εναντίον μεταναστών.
* Οι ξυλοδαρμοί μελών του ΚΚΕ στην περιοχή του Περάματος, που επεκτέθηκαν και σε πολιτικούς αντιπάλους.
Αυτές οι πράξεις, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη κοινωνική κατακραυγή, ανάγκασαν την ελληνική πολιτεία να κινηθεί. Σύμφωνα με πηγές του Υπουργείου Δικαιοσύνης της εποχής, υπήρξε πλέον αδιαμφισβήτητο αποδεικτικό υλικό για την εγκληματική δράση της οργάνωσης.
Η Δικαστική Οδύσσεια και η Ιστορική Ετυμηγορία
Η δίκη της Χρυσής Αυγής αποτέλεσε μία από τις μακροβιότερες και πιο πολυσύνθετες δικαστικές διαδικασίες στην πρόσφατη ελληνική ιστορία.
* Έναρξη και Διάρκεια: Η δίκη ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2015 και διήρκεσε πέντε ολόκληρα χρόνια, με χιλιάδες ώρες συνεδριάσεων, καταθέσεων μαρτύρων και εξέτασης αποδεικτικών στοιχείων.
* Η Απόφαση της 7ης Οκτωβρίου 2020: Η ημέρα αυτή έμεινε στην ιστορία με την οριστική ετυμηγορία του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων Αθηνών: «Η Χρυσή Αυγή είναι εγκληματική οργάνωση». Η απόφαση αυτή, που κρίθηκε ως μνημειώδης για το κράτος δικαίου, οδήγησε στη φυλάκιση του αρχηγού Νίκου Μιχαλολιάκου, του Ηλία Κασιδιάρη, του Γιάννη Λαγού, του Ηλία Παναγιώταρου, του Χρήστου Παππά και άλλων κορυφαίων στελεχών.
Αυτή η δικαστική εξέλιξη επισφράγισε το τέλος μιας περιόδου όπου η ακροδεξιά βία είχε αποκτήσει κοινοβουλευτικό μανδύα, θέτοντας ένα σαφές όριο μεταξύ της πολιτικής έκφρασης και της εγκληματικής δράσης. «Η δικαιοσύνη μίλησε και έστειλε ένα μήνυμα σε όσους επιβουλεύονται τη δημοκρατία», δήλωσε τότε ο Υπουργός Προστασίας του Πολίτη (ανάλυση).
Καταδίκες και Αποφυλακίσεις: Η Κατάσταση Σήμερα
Δώδεκα χρόνια μετά τις αρχικές συλλήψεις και σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά την πρωτόδικη καταδίκη, η εικόνα των καταδικασθέντων έχει διαφοροποιηθεί.
* Εντός Φυλακής:
* Γιώργος Ρουπακιάς: Ο δολοφόνος του Παύλου Φύσσα, εκτίει ποινή ισόβιας κάθειρξης συν 14 χρόνια. Η ποινή του είναι η βαρύτερη και αμετάκλητη, αναδεικνύοντας τη σοβαρότητα του εγκλήματος.
* Ηλίας Κασιδιάρης: Πρώην «νούμερο δύο» της οργάνωσης, εκτίει ποινή 13 ετών και 6 μηνών. Παρά την φυλάκισή του, παραμένει δραστήριος στην ακροδεξιά σκηνή, προσπαθώντας ανεπιτυχώς να ιδρύσει κόμμα, ακόμη και μετά τον νόμο του 2023 που απαγορεύει τις πολιτικές υποψηφιότητες σε καταδικασμένους για εγκληματική οργάνωση.
* Γιάννης Λαγός: Πρώην ευρωβουλευτής, καταδικασμένος σε 13 χρόνια και 8 μήνες. Η σύλληψή του στο Βέλγιο το 2021 και η έκδοσή του στην Ελλάδα επιβεβαίωσαν ότι κανείς δεν μπορεί να κρυφτεί από τη δικαιοσύνη, ανεξαρτήτως πολιτικής θέσης.
* Αποφυλακισθέντες:
* Νίκος Μιχαλολιάκος: Ο ιδρυτής και αρχηγός της Χρυσής Αυγής αποφυλακίστηκε πρόσφατα για «σοβαρούς λόγους υγείας», με κατ’ οίκον περιορισμό και αυστηρούς περιοριστικούς όρους. Η απόφαση αυτή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, ιδιαίτερα από τη Μάγδα Φύσσα, μητέρα του δολοφονηθέντος Παύλου Φύσσα, η οποία εξέφρασε τη βαθιά της αγανάκτηση, τονίζοντας ότι «η δικαιοσύνη δεν είναι ίδια για όλους».
* Οι πρώην βουλευτές Ηλίας Παναγιώταρος και Χρήστος Παππάς έχουν ήδη αποφυλακιστεί, έχοντας εκτίσει μεγάλο μέρος των ποινών τους. Ο Παππάς, μάλιστα, είχε διαφύγει για μήνες μετά την καταδίκη του και συνελήφθη το 2021 κρυμμένος στο Ζωγράφου, ένα γεγονός που ανέδειξε τις προκλήσεις της επιβολής των δικαστικών αποφάσεων.
Η Δίκη σε Δεύτερο Βαθμό: Η Τελική Κρίση
Η υπόθεση της Χρυσής Αυγής δεν έχει κλείσει οριστικά. Η δίκη σε δεύτερο βαθμό, η οποία ξεκίνησε το 2022, βρίσκεται σε εξέλιξη. Η Εισαγγελία έχει ζητήσει αυστηρότερες ποινές για τα ηγετικά στελέχη, αναγνωρίζοντας την ανάγκη για πλήρη δικαστική κάθαρση. Η τελική απόφαση αναμένεται το 2026.
Ανάλυση: Η πορεία της Χρυσής Αυγής, από την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση στην καταδίκη ως εγκληματική οργάνωση, υπογραμμίζει την κρισιμότητα της επαγρύπνησης της κοινωνίας και των θεσμών απέναντι σε φαινόμενα εξτρεμισμού. Σύμφωνα με τον καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου, κ. Γιώργο Σωτηρέλη, «η υπόθεση αυτή αποτελεί ιστορικό προηγούμενο για το πώς η δημοκρατία μπορεί να αμυνθεί απέναντι σε όσους επιδιώκουν την υπονόμευσή της».
1893 – Γιάννης Σκαρίμπας, Έλληνας συγγραφέας, ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, μια από τις πιο ιδιόρρυθμες μορφές των ελληνικών γραμμάτων. Γεννημένος στη Φωκίδα, εγκαταστάθηκε στη Χαλκίδα όπου έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Το έργο του, συχνά ανατρεπτικό και πρωτοποριακό, συνδυάζει το σατιρικό με το λυρικό στοιχείο. Έγινε γνωστός με το μυθιστόρημα «Το θείο τραγί» (1933) και άφησε πίσω του ποιητικές συλλογές, θεατρικά έργα και ιστορικά δοκίμια. Με τη γλώσσα και το ύφος του αμφισβήτησε κατεστημένα, αφήνοντας ανεξίτηλο το στίγμα του στη νεοελληνική λογοτεχνία.
1924 – Μαρτσέλλο Μαστρογιάννι (Marcello Mastroianni), Ιταλός ηθοποιός, εμβληματική φυσιογνωμία του ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Με την αριστοκρατική του γοητεία και την αβίαστη υποκριτική του παρουσία, συνεργάστηκε με κορυφαίους σκηνοθέτες όπως ο Φεντερίκο Φελίνι, πρωταγωνιστώντας σε αριστουργήματα όπως «La Dolce Vita» (1960) και «8½» (1963). Ενσάρκωσε τον μοντέρνο, συχνά μελαγχολικό άνδρα, ισορροπώντας ανάμεσα στη γοητεία και την ειρωνεία. Υπήρξε τρεις φορές υποψήφιος για Όσκαρ, ενώ το όνομά του ταυτίστηκε με τη χρυσή εποχή του ιταλικού κινηματογράφου και παραμένει σύμβολο ανδρικής κομψότητας και καλλιτεχνικής ποιότητας.
1934 – Μπριζίτ Μπαρντό (Brigitte Bardot), Γαλλίδα ηθοποιός, τραγουδίστρια και σύμβολο του σεξ της δεκαετίας του ’50 και του ’60. Με το εκρηκτικό ταμπεραμέντο και την ακαταμάχητη ομορφιά της, καθιερώθηκε διεθνώς μέσα από ταινίες όπως «Και ο Θεός… έπλασε τη γυναίκα» (1956), που την ανέδειξε σε παγκόσμιο φαινόμενο. Υπήρξε είδωλο της γυναικείας απελευθέρωσης και μούσα δημιουργών, ενώ επηρέασε τη μόδα και τον τρόπο ζωής μιας ολόκληρης εποχής. Από τη δεκαετία του ’70 αποσύρθηκε από τον κινηματογράφο και αφοσιώθηκε στον ακτιβισμό για τα δικαιώματα των ζώων, παραμένοντας μια εμβληματική φιγούρα της σύγχρονης γαλλικής κουλτούρας.
1945 – Μανώλης Ρασούλης, Έλληνας τραγουδοποιός, στιχουργός και δημοσιογράφος, με καθοριστική συμβολή στο ελληνικό τραγούδι από τη δεκαετία του ’70. Γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης και συνεργάστηκε με κορυφαίους συνθέτες όπως ο Μάνος Λοΐζος, ο Χρήστος Νικολόπουλος και ο Σταύρος Κουγιουμτζής. Έγραψε στίχους που άφησαν εποχή, όπως «Αχ Ελλάδα σ’ αγαπώ», «Οι κυβερνήσεις πέφτουνε», «Τρελή κι αδέσποτη» και «Όλα σε θυμίζουν». Παράλληλα υπήρξε ανήσυχο πνεύμα, με πολιτική και κοινωνική αρθρογραφία. Η ποίηση και το χιούμορ του σημάδεψαν το ελληνικό τραγούδι, ενώ η φωνή του παραμένει ζωντανή μέσα από τις αθάνατες δημιουργίες του.
1968 – Ναόμι Γουότς (Naomi Watts), Αγγλίδα ηθοποιός που διακρίθηκε για την ένταση και την ευαισθησία των ερμηνειών της. Αν και μεγάλωσε στην Αυστραλία, η καριέρα της απογειώθηκε στο Χόλιγουντ με την ταινία «Mulholland Drive» (2001) του Ντέιβιντ Λιντς. Έγινε διεθνώς γνωστή μέσα από το θρίλερ «The Ring» (2002) και απέσπασε υποψηφιότητες για Όσκαρ με τις ερμηνείες της στο «21 Grams» (2003) και στο «The Impossible» (2012). Μεγάλο εύρος ρόλων, από ψυχολογικά δράματα έως εμπορικές παραγωγές, την καθιέρωσαν ως μία από τις πιο αξιόλογες και αγαπητές ηθοποιούς της γενιάς της.
Θάνατοι
1991 – Μάιλς Ντέιβις (Miles Davis), Αμερικανός τρομπετίστας, συνθέτης και μπάντλιντερ, από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες στην ιστορία της τζαζ. Γεννημένος το 1926, υπήρξε καινοτόμος που διαμόρφωσε ρεύματα όπως το bebop, το cool jazz, το hard bop, το modal jazz και το jazz fusion. Δίσκοι-σταθμοί όπως το Kind of Blue (1959) και το Bitches Brew (1970) θεωρούνται ορόσημα της παγκόσμιας μουσικής. Με το ιδιαίτερο ύφος του και την αίσθηση αυτοσχεδιασμού, επηρέασε γενιές μουσικών και άνοιξε νέους δρόμους στην τζαζ και πέρα από αυτήν. Ο θάνατός του το 1991 σήμανε το τέλος μιας εποχής, αφήνοντας πίσω μια ανεκτίμητη κληρονομιά.
2003 – Ελία Καζάν (Elia Kazan), Έλληνας σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός, γεννημένος το 1909 στην Κωνσταντινούπολη από μικρασιατική οικογένεια που μετανάστευσε στις ΗΠΑ. Θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς σκηνοθέτες του αμερικανικού κινηματογράφου, με ταινίες όπως «Λεωφορείον ο Πόθος» (1951), «Το λιμάνι της αγωνίας» (1954) και «Ανατολικά της Εδέμ» (1955), που καθιέρωσαν ηθοποιούς όπως ο Μάρλον Μπράντο και ο Τζέιμς Ντιν. Συνίδρυσε το Actors Studio, εισάγοντας νέες μεθόδους υποκριτικής. Αν και αμφιλεγόμενος για τη στάση του στην εποχή του Μακαρθισμού, άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στην παγκόσμια κινηματογραφία.
Εορτολόγιο
Χαρίτων, Χαρίτωνας, Χαρίτος
Αλκίσων
Εθνικές Γιορτές – Επέτειοι
Διεθνής Ημέρα για την Καθολική Πρόσβαση στην Πληροφόρηση
Παγκόσμια Ημέρα κατά της Λύσσας
