Εξερευνώντας τα μυστικά της Ουλόκερης Αίγας, ενός σπάνιου ελληνικού θησαυρού.
Στη βιβλιοθήκη της Ζυρίχης, ένα δακτυλογραφημένο κείμενο του 1941 αποκαλύπτει τα μυστικά της ουλόκερης αίγας, ενός αρχαίου ελληνικού είδους.
Μέχρι το 2010, η μελέτη του καθηγητή Ι.Ν. Δημητριάδη από το ΑΠΘ, γραμμένη τη δεκαετία του ’30, ήταν άγνωστη στους περισσότερους. Ο Βασίλης Λέκκας, ερευνητής του Δικτύου «Αμάλθεια», ανακάλυψε μια παραπομπή σε αυτήν και ειδοποίησε την Ευρωπαϊκή SAVE Foundation, η οποία απέκτησε την πρώτη ολοκληρωμένη προπολεμική μελέτη για τα χαρακτηριστικά αυτού του αυτόχθονου είδους.
«Η μελέτη Δημητριάδη μας έδωσε τη δυνατότητα να αναγνωρίζουμε τις γνήσιες ουλόκερες αίγες και να διακρίνουμε εκείνες που είχαν υποστεί γενετικές αλλοιώσεις», τονίζει ο κ. Λέκκας. «Είναι μια πολύτιμη ζωοτεχνική μελέτη για την εκτροφή και τη διαχείριση αυτών των αιγών».
Ένα μοναδικό ζώο με ξεχωριστά χαρακτηριστικά
Όπως επισημαίνει ο καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, δρ. Ιωσήφ Μπιζέλης στο βιβλίο «Ελληνικές Φυλές Ζώων- Ένας κρυμμένος Θησαυρός», κάθε αυτόχθονο είδος διαθέτει μοναδικά χαρακτηριστικά.
Οι αυτόχθονες φυλές στην Ελλάδα διακρίνονται για:
- Την ανθεκτικότητα τους σε αντίξοες συνθήκες.
- Την ικανότητα αξιοποίησης άγονων εκτάσεων.
- Την αντίσταση σε ασθένειες.
- Την επιβίωση με περιορισμένη τροφή και νερό.
- Την παραγωγή προϊόντων με μοναδικά ποιοτικά χαρακτηριστικά, όπως το γάλα και το κρέας της ουλόκερης αίγας.
Το κρέας και το γάλα της ουλόκερης αίγας υπερτερούν έναντι των εισαγόμενων γαλακτοπαραγωγικών αιγών. Η ανθεκτικότητα και η υψηλή διατροφική αξία της καθιστούν το είδος υπερπολύτιμο ενόψει των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
Η ουλόκερος αίγα βρίσκεται στην κορυφή της λίστας διάσωσης των αυτόχθονων φυλών. Παρά τις προσπάθειες των εκτροφέων, ο πληθυσμός της φθίνει, καθιστώντας την ένα από τα πιο απειλούμενα ευρωπαϊκά κτηνοτροφικά ζώα.
Το σχήμα των κεράτων της την κάνει ξεχωριστή, ενώ η ιστορία της συνδέεται με την ελληνική μυθολογία. Η εικόνα της κοσμεί το λογότυπο της «Αμάλθειας» και κατέχει ξεχωριστή θέση στο βιβλίο των αυτόχθονων φυλών.
Οι ατομικές προσπάθειες των κτηνοτρόφων, κοντά στα αρχικά κοπάδια, αποδίδουν καλύτερα στην αναπαραγωγή του είδους.
Παρόμοιο παράδειγμα αποτελεί μια φυλή βοοειδών στο Καστελλόριζο, την οποία ανακάλυψαν Ιταλοί. Η «Αμάλθεια» ξεκίνησε τη μεταφορά τους στη Σαλαμίνα, αλλά η προσπάθεια δεν ευοδώθηκε. Νέοι κτηνοτρόφοι από τη Ρόδο αγόρασαν τα ζώα και δημιούργησαν μικρούς πυρήνες εκτροφής με την υποστήριξη της οργάνωσης.
Η μελέτη για την ουλόκερη αίγα και τη διαφύλαξη του αυτόχθονου γενετικού υλικού είναι επιτακτική λόγω της ραγδαίας μείωσης των ντόπιων αιγών και της αυξανόμενης εισαγωγής ξένου γενετικού υλικού. Χρειάζονται σύγχρονες μέθοδοι ανάλυσης DNA για τον χαρακτηρισμό των τοπικών πληθυσμών και τη διατήρηση και αξιοποίηση τους για την παραγωγή προϊόντων.
Οι αυτόχθονες φυλές στην Ελλάδα: Μια πολύτιμη κληρονομιά
Οι αυτόχθονες φυλές αγροτικών ζώων αποτελούν μια πολύτιμη κληρονομιά που πρέπει να διασωθεί και να αξιοποιηθεί στην παραγωγή, την οικονομία, τη διατροφή και τον τουρισμό.
Σύμφωνα με τον FAO, καταγράφονται 5.584 διαφορετικές φυλές θηλαστικών αγροτικών ζώων στον κόσμο, εκ των οποίων οι 2.572 προέρχονται από την Ευρώπη.
Οι διεθνείς βελτιωμένες φυλές κυριαρχούν, ενώ οι αυτόχθονες φυλές μειώνονται δραματικά. Παγκοσμίως, το 7% των καταγεγραμμένων φυλών έχει εξαφανιστεί, το 75% βρίσκεται σε άγνωστη κατάσταση ή σε κίνδυνο και μόνο το 18% δεν διατρέχει κίνδυνο.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με μελέτη του Νικ. Κωστάρα και του καθηγητή Ιωσήφ Μπιζέλη, από τις 9 φυλές βοοειδών που αναφέρονταν πριν 50-60 χρόνια, μόνο δύο βρίσκονται σε κανονική κατάσταση, ενώ άλλες έχουν εξαφανιστεί.
Στα ιπποειδή, από τις 8 ελληνικές φυλές, μία βρίσκεται σε ευαίσθητη κατάσταση και άλλες σε κίνδυνο εξαφάνισης.
Στα πρόβατα, από τις τουλάχιστον 40 φυλές που αναφέρονται, πολλές βρίσκονται σε επισφαλή ή κρίσιμη κατάσταση.
Στις αίγες, η εγχώρια ελληνική αίγα μειώνεται ραγδαία και έχει δεχθεί ξένες επιδράσεις. Σε κανονική κατάσταση βρίσκονται οι αίγες Σκοπέλου και Καρύστου.
Σε ποσοστά, το 40% των εγχώριων φυλών βρίσκεται σε κανονική κατάσταση, ενώ το 60% είναι ευάλωτες.
«Οι αυτόχθονες ελληνικές φυλές έχουν μεγάλη εθνική αξία ως μοναδικοί γενετικοί πόροι, οικονομική σημασία για την παραγωγή ιδιαίτερων προϊόντων και ανεκτίμητη αξία ως πολιτιστική κληρονομιά», καταλήγει ο κ. Μπιζέλης.
