Η διαχείριση ζωονόσων όπως η ευλογιά των αιγοπροβάτων αποτελεί κρίσιμη πρόκληση όχι μόνο για τον κτηνοτροφικό κλάδο αλλά και για τη δημόσια υγεία. Ενώ οι επιστημονικές διαβεβαιώσεις για την ασφάλεια των πρωτοκόλλων υγειονομικής ταφής είναι καθησυχαστικές, η πρακτική εφαρμογή αυτών των πρωτοκόλλων αναδεικνύει γραφειοκρατικά εμπόδια και ελλείψεις στον κρατικό μηχανισμό. Το ζήτημα της εύρεσης κατάλληλων χώρων ταφής ζώων αναδεικνύεται σε ένα επαναλαμβανόμενο πρόβλημα που απαιτεί άμεσες και συντονισμένες λύσεις.
Επιστημονική διαβεβαίωση: Κανένας κίνδυνος για τη δημόσια υγεία
Η υγειονομική ταφή αιγοπροβάτων που έχουν προσβληθεί από ευλογιά δεν συνιστά απειλή για τη δημόσια υγεία, σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα. Ο Καθηγητής της Κτηνιατρικής Σχολής του ΑΠΘ και διευθυντής του Εργαστηρίου Ζωοτεχνίας, Γεώργιος Αρσένος, τόνισε (σε δήλωσή του προς το ΑΠΕ-ΜΠΕ) πως τα εφαρμόζονται αυστηρά πρωτόκολλα, χωρίς αποκλίσεις.
Αυτά τα πρωτόκολλα, όπως ορίζονται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΑ 1747/386028/2023, ΦΕΚ 7121Β/2023, ενότητα Κ4, Σχέδιο Αντιμετώπισης Έκτακτης Ανάγκης), επιτρέπουν την υγειονομική ταφή:
- Εντός της κτηνοτροφικής μονάδας.
- Σε εγκεκριμένο χώρο υγειονομικής ταφής (ΧΥΤΑ).
- Σε καθορισμένο χώρο που ελαχιστοποιεί τους κινδύνους για ζώα, δημόσια υγεία και περιβάλλον, κατόπιν υπόδειξης των αρμόδιων υπηρεσιών.
Ζητούμενο οι χώροι ταφής: Το φλέγον ζήτημα της διάθεσης εκτάσεων
Ενώ η θεωρητική βάση είναι ισχυρή, η πρακτική εφαρμογή σκοντάφτει στην εξεύρεση κατάλληλων χώρων. Ο γραμματέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας – Θράκης, Δημήτρης Γαλαμάτης, απέστειλε έγγραφο στους δήμους της Κεντρικής Μακεδονίας, ζητώντας την άμεση εύρεση και διάθεση χώρων για υγειονομική ταφή αιγοπροβάτων που έχουν προσβληθεί από ευλογιά. Το αίτημα συνοδευόταν από προθεσμία, ζητώντας επικαιροποιημένες πληροφορίες έως τις 10 Οκτωβρίου.
Ανάλυση: Η δυστοκία στην εξεύρεση χώρων δεν είναι πρωτοφανής. Συχνά, η αντίσταση των τοπικών κοινωνιών ή η έλλειψη διαθέσιμων, κατάλληλων εκτάσεων, περιπλέκουν τέτοιες διαδικασίες. Αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη για προνοητικό σχεδιασμό και όχι απλά αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών.
Νομοθεσία και γραφειοκρατικά προσκόμματα
Η αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Γεωτεχνικών Δημοσίων Υπαλλήλων, Μήνα Μπόρη, επεσήμανε (στο ΑΠΕ-ΜΠΕ) ένα σημαντικό γραφειοκρατικό κενό. Αν και ο νόμος 5087/2024 (ΦΕΚ 25 Α΄, 16.02.2024) καθιστά υποχρεωτική την εξεύρεση χώρων υγειονομικής ταφής από τους δήμους σε περιπτώσεις έκτακτων αναγκών (όπως φυσικές καταστροφές ή λοιμώδεις νόσοι), εντούτοις, οι δήμοι φαίνεται να αδρανούν, επικαλούμενοι την απουσία Προεδρικού Διατάγματος που θα εξειδικεύει τη διαδικασία.
Ανάλυση: Η καθυστέρηση στην έκδοση εκτελεστικών αποφάσεων, όπως τα Προεδρικά Διατάγματα, αποτελεί διαχρονικό πρόβλημα στην ελληνική δημόσια διοίκηση. Ενώ ο νόμος παρέχει το γενικό πλαίσιο, η έλλειψη λεπτομερών οδηγιών δημιουργεί αβεβαιότητα και περιθώρια καθυστέρησης στην εφαρμογή του, θέτοντας σε κίνδυνο την αποτελεσματική αντιμετώπιση κρίσεων.
Ευρύτερες επιπτώσεις και η ανάγκη για ολοκληρωμένο σχέδιο
Το ζήτημα της υγειονομικής ταφής ζώων δεν περιορίζεται μόνο στην ευλογιά. Είναι ένα επαναλαμβανόμενο πρόβλημα που ανακύπτει με κάθε σοβαρή ζωονόσο ή φυσική καταστροφή που επηρεάζει την κτηνοτροφία. Η απουσία ενός μόνιμου, προεγκεκριμένου δικτύου χώρων αποτέφρωσης ή ταφής σε περιφερειακό επίπεδο επιβαρύνει την αντίδραση της πολιτείας σε κρίσεις.
Η δημιουργία ενός εθνικού σχεδίου έκτακτης ανάγκης, με σαφώς καθορισμένους ρόλους για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, την κεντρική κυβέρνηση και τις επιστημονικές αρχές, είναι επιτακτική. Ένα τέτοιο σχέδιο θα πρέπει να περιλαμβάνει:
- Τον προσδιορισμό και την προέγκριση πιθανών χώρων ταφής ή αποτέφρωσης σε κάθε περιφερειακή ενότητα.
- Την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό των αρμόδιων φορέων για την ταχεία και ασφαλή υλοποίηση των πρωτοκόλλων.
- Τη θέσπιση κινήτρων για τους δήμους που συμβάλλουν ενεργά στην επίλυση του προβλήματος.
In the author’s assessment: Η αποτελεσματική διαχείριση ζωονόσων απαιτεί όχι μόνο επιστημονική γνώση, αλλά και πολιτική βούληση για την υπέρβαση των γραφειοκρατικών αγκυλώσεων και την εφαρμογή ολοκληρωμένων λύσεων, προστατεύοντας έτσι τόσο την κτηνοτροφία όσο και τη δημόσια υγεία.
