Η Σμύρνη, η θρυλική «Περουσία της Ανατολής» που έσφυζε από ζωή, πολιτισμό και ελληνικότητα, βίωσε την απόλυτη καταστροφή σαν σήμερα, στις 13 Σεπτεμβρίου 1922. Μια ημερομηνία χαραγμένη βαθιά στη συλλογική μνήμη, που σηματοδοτεί την έναρξη της μεγάλης πυρκαγιάς, τον ξεριζωμό χιλιάδων Ελλήνων και το δραματικό τέλος μιας ένδοξης εποχής.
Η Καταστροφή της Σμύρνης: Μία Τραγωδία Χωρίς Προηγούμενο
Η είσοδος των τουρκικών στρατευμάτων του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ στην κοσμοπολίτικη Σμύρνη στις 9 Σεπτεμβρίου 1922, προκάλεσε άμεσα εκτεταμένη βία και διώξεις κατά του χριστιανικού πληθυσμού. Μέσα σε λίγες ημέρες, η πόλη ζούσε υπό καθεστώς τρόμου. Το αποκορύφωμα της τραγωδίας ήρθε στις 13 Σεπτεμβρίου, όταν ξέσπασε η πολύνεκρη πυρκαγιά της Σμύρνης.
Οι φλόγες, κινούμενες με τεράστια ταχύτητα και ενισχυμένες από τους ανέμους, κατέστρεψαν ολοσχερώς τις ελληνικές και αρμενικές συνοικίες. Παραδόξως, οι τουρκικές και εβραϊκές περιοχές της πόλης παρέμειναν άθικτες. Μέσα σε ελάχιστες ώρες, η άλλοτε λαμπρή «Γκιαούρ Ιζμίρ» – όπως υποτιμητικά την αποκαλούσαν οι Οθωμανοί – μετατράπηκε σε σωρό στάχτης και ερειπίων, αφήνοντας πίσω της χιλιάδες νεκρούς και ανείπωτη θλίψη.
Το Δράμα των Προσφύγων και η Μάχη για Επιβίωση
Εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες πρόσφυγες και Αρμένιοι, στην πλειονότητά τους γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι, βρέθηκαν εγκλωβισμένοι στην προκυμαία της Σμύρνης, ένα σκηνικό απόλυτης απόγνωσης, χωρίς τροφή και νερό. Οι μαρτυρίες εκείνων των ημερών είναι σπαρακτικές: σκηνές πανικού, άνθρωποι που έπεφταν στη θάλασσα για να γλιτώσουν από τις φλόγες, νεκροί στους δρόμους και μια θάλασσα γεμάτη πτώματα. Παρά την παρουσία ξένων πολεμικών πλοίων στο λιμάνι, η αρχική ουδετερότητα των δυνάμεων άφησε τους αμάχους στο έλεος των σφαγών. Τελικά, η διεθνής κοινότητα κινήθηκε και ξεκίνησε μια τιτάνια επιχείρηση διάσωσης, κυρίως με τη συνδρομή αμερικανικών, βρετανικών και γαλλικών πλοίων, που μετέφεραν τους επιζώντες μακριά από την κόλαση.
Το Τέλος μιας Εποχής και η Κληρονομιά της Μικρασιατικής Καταστροφής
Η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και ο εμπρησμός της Σμύρνης δεν ήταν απλώς ένα τραγικό γεγονός, αλλά σήμαναν το οριστικό τέλος της χιλιόχρονης παρουσίας του Ελληνισμού στη Μικρά Ασία. Ένας πολιτισμός που άνθισε για αιώνες, ξεριζώθηκε βίαια μέσα σε λίγες ημέρες. Η Ελλάδα υποδέχτηκε περίπου 1,5 εκατομμύριο πρόσφυγες, γεγονός που άλλαξε ριζικά τον κοινωνικό, οικονομικό και πολιτισμικό χάρτη της χώρας.
Για τους απογόνους των Μικρασιατών προσφύγων, η 13η Σεπτεμβρίου δεν είναι μόνο μια ημερομηνία πένθους, αλλά και ένα ισχυρό σύμβολο της επιμονής, της ανθεκτικότητας και της διατήρησης της μνήμης. Η καταστροφή της Σμύρνης παραμένει μια ανεπούλωτη πληγή στην ιστορία, υπενθυμίζοντας τις φρικαλεότητες του πολέμου και την ανάγκη για ειρήνη και συνύπαρξη.
Σημαντικά Γεγονότα στην Ελλάδα και τον Κόσμο – 13 Σεπτεμβρίου
Σαν σήμερα, η ιστορία κατέγραψε και άλλα σημαντικά γεγονότα:
- 533: Ο βυζαντινός στρατηγός Βελισάριος κατατροπώνει τους Βανδάλους του Γελίμερου στη μάχη του Δέκιμον, κοντά στην Καρχηδόνα, ανοίγοντας τον δρόμο για την αποκατάσταση της βυζαντινής κυριαρχίας στη Βόρεια Αφρική.
- 1908: Γεννιέται ο αείμνηστος Κάρολος Κουν, ο κορυφαίος Έλληνας σκηνοθέτης και ιδρυτής του «Θεάτρου Τέχνης». Ένας οραματιστής που έφερε το αρχαίο δράμα και το μοντέρνο ευρωπαϊκό θέατρο στη σύγχρονη ελληνική σκηνή, διαμορφώνοντας γενιές ηθοποιών και αφήνοντας ανεξίτηλο το στίγμα του.
- 1927: Βλέπει το φως ο Τζαννής Τζαννετάκης, ηγετική φυσιογνωμία της ελληνικής πολιτικής σκηνής, Πρωθυπουργός (1989) σε μια κρίσιμη περίοδο έντονων αλλαγών. Η μετριοπάθεια, η σεμνότητα και η προσήλωσή του στους δημοκρατικούς θεσμούς τον καθιέρωσαν ως μορφή συναίνεσης. Ξεχωρίζουν το κάψιμο των φακέλων κοινωνικών φρονημάτων και το άνοιγμα της ιδιωτικής τηλεόρασης.
- 1954: Γεννιέται η μοναδική Ελένη Βιτάλη, μία από τις σπουδαιότερες φωνές του λαϊκού, παραδοσιακού και έντεχνου τραγουδιού. Η καλλιτεχνική της πορεία, με συνεργασίες με κορυφαίους δημιουργούς και ερμηνείες-«ορόσημα», παραμένει λαμπρή.
- 1963: Έρχεται στον κόσμο ο Θεόδωρος Ρουσόπουλος, διακεκριμένος πολιτικός, δημοσιογράφος και ακαδημαϊκός. Ως Υπουργός Επικρατείας και κυβερνητικός εκπρόσωπος (2004-2008), και σήμερα Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, έχει σημαντική προσφορά στα κοινά.
- 1996: Φεύγει από τη ζωή, σε ηλικία μόλις 25 ετών, ο θρυλικός Τούπακ Σακούρ (2Pac), μία από τις πιο επιδραστικές προσωπικότητες της παγκόσμιας hip-hop σκηνής. Ο Τουπάκ, με άλμπουμ όπως το «All Eyez on Me» και κομμάτια-ύμνους όπως το «Changes», καθόρισε ένα ολόκληρο μουσικό ρεύμα, δίνοντας φωνή στα κοινωνικά προβλήματα και τον αγώνα για δικαιοσύνη.
Εορτολόγιο και Παγκόσμιες Ημέρες
Στις 13 Σεπτεμβρίου, τιμάται η μνήμη των:
Αριστείδης, Κορνήλιος, Κορνηλία.
Επίσης, η ημέρα αυτή είναι αφιερωμένη σε σημαντικούς σκοπούς και προσωπικότητες:
- Ημέρα του Ρόαλντ Νταλ
- Παγκόσμια Ημέρα κατά της Σήψης
- Παγκόσμια Ημέρα Πρώτων Βοηθειών
