Το δικαίωμα στην υγεία, θεμελιώδες για κάθε πολίτη, αναδεικνύεται περίπλοκο για τα τρανς άτομα στην Ελλάδα, όπου η γραφειοκρατία και οι ελλείψεις στα ηλεκτρονικά συστήματα δημιουργούν δομικούς αποκλεισμούς στην πρόσβαση σε βασικές ιατρικές υπηρεσίες και προληπτικούς ελέγχους. Ένα πρόσφατο περιστατικό έφερε στην επιφάνεια τις χρόνιες αδυναμίες, προκαλώντας την άμεση παρέμβαση του Υπουργού Υγείας.
Οι Γραφειοκρατικοί Γολγοθάς στην Πρόληψη
Η περίπτωση μιας τρανς γυναίκας άνω των 40 ετών, η οποία επιχείρησε να κλείσει ραντεβού για προληπτικό έλεγχο προστάτη σε δημόσιο νοσοκομείο, αποκάλυψε ένα σοβαρό κενό. Παρόλο που έχει ολοκληρώσει τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου της με γυναικείο όνομα στην ταυτότητα, διατηρεί τον προστάτη αδένα για ιατρικούς λόγους – ένα συχνό φαινόμενο σε άτομα που έχουν προχωρήσει σε φυλομετάβαση. Το ηλεκτρονικό σύστημα ραντεβού, ωστόσο, την απέκλεισε, καθώς η πλατφόρμα «αναγνώριζε» το γυναικείο της όνομα και θεωρούσε την εξέταση προστάτη ως μη σχετική. Αυτή η δυσλειτουργία αναδεικνύει την αδυναμία των συστημάτων να προσαρμοστούν στην ιατρική ιδιαιτερότητα των τρανς ατόμων.
Ανάλυση: Το πρόβλημα υπογραμμίζει την ανάγκη για συστήματα που δεν βασίζονται αποκλειστικά στη «δυαδική» αντίληψη του φύλου, αλλά ενσωματώνουν την ποικιλομορφία των αναγκών των πολιτών. Η προληπτική ιατρική είναι κομβικής σημασίας για την έγκαιρη διάγνωση ασθενειών, και ο αποκλεισμός ομάδων πληθυσμού από αυτή, αποτελεί σοβαρή παραβίαση του δικαιώματος στην υγεία.
Φαρμακευτικός Αποκλεισμός και Ψυχολογική Επιβάρυνση
Το ζήτημα επεκτείνεται πέρα από τους προληπτικούς ελέγχους, αγγίζοντας και τη φαρμακευτική αγωγή. Η τρανς ηθοποιός και χορογράφος, Μελίνα Νάτσιου, κατήγγειλε έναν «γραφειοκρατικό παραλογισμό» σχετικά με τη συνταγογράφηση ορμονών. Ενώ τα αντιανδρογόνα (τεστοστερόνη) καλύπτονται από το σύστημα συνταγογράφησης, τα οιστρογόνα, τα οποία λαμβάνονται σε μεγάλες ποσότητες από τρανς γυναίκες, δεν καλύπτονται. Ο λόγος; Το σύστημα τα συνταγογραφεί μόνο σε cis γυναίκες για θέματα μήτρας, όργανο που οι τρανς γυναίκες δεν διαθέτουν. Επιπλέον, εάν η αλλαγή φύλου στην ταυτότητα δεν έχει ολοκληρωθεί, το ανδρικό όνομα στο σύστημα λειτουργεί ως επιπλέον εμπόδιο.
- Αντιανδρογόνα (Τεστοστερόνη): Καλύπτονται.
- Οιστρογόνα: Δεν καλύπτονται, λόγω περιοριστικών κριτηρίων συνταγογράφησης που δεν λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες των τρανς ατόμων.
«Η Ελλάδα προχωράει, κατοχυρώνει κάποια δικαιώματα στα τρανς άτομα. Βλέπουμε ωστόσο στην καθημερινότητα ότι υπάρχουν κάποιες τρύπες σε αυτούς τους νόμους. Λειτουργούν κακοποιητικά στην ψυχολογία μας», τόνισε η κυρία Νάτσιου.
Ανάλυση: Ο φαρμακευτικός αποκλεισμός επιβαρύνει οικονομικά, αλλά και ψυχολογικά, τα τρανς άτομα, δημιουργώντας αισθήματα περιθωριοποίησης και ανασφάλειας. Η πλήρης κάλυψη των ορμονικών θεραπειών είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία τους, καθώς αποτελούν μέρος της ιατρικά αναγκαίας διαδικασίας φυλομετάβασης.
Η Υπουργική Δέσμευση και η «Τεχνική» Λύση
Ανταποκρινόμενος στις καταγγελίες, ο Υπουργός Υγείας, Άδωνις Γεωργιάδης, αναγνώρισε το «σοβαρό κενό» και δεσμεύτηκε για την άμεση επίλυση του προβλήματος. «Πρέπει να λυθεί. Εμείς είμαστε εδώ και για τον τελευταίο άνθρωπο. Έχει δίκιο», δήλωσε χαρακτηριστικά, προσθέτοντας: «Θα το δω με την ΗΔΙΚΑ και θα ζητήσω να το φτιάξουν, έχει δίκιο. Είναι ένα τεχνικό θέμα με την ΗΔΙΚΑ, θα το κοιτάξω γιατί δεν το είχα υπ’ όψιν μου. Δεν το υποτιμώ. Πρέπει να λυθεί».
Ανάλυση: Η παρέμβαση του Υπουργού είναι θετική, όμως η χαρακτηριοποίηση του προβλήματος ως «τεχνικού» θέματος με την ΗΔΙΚΑ, ενώ εν μέρει αληθής, υποδεικνύει μια παραφιλολογία. Στην πραγματικότητα, η «τεχνική» λύση απαιτεί την αναγνώριση της ποικιλομορφίας των φύλων και την προσαρμογή των νομοθετικών πλαισίων και των ιατρικών πρωτοκόλλων να την αντικατοπτρίζουν, πέρα από την απλή διόρθωση ενός bug. Το ιστορικό πλαίσιο της ελληνικής νομοθεσίας για την αναγνώριση ταυτότητας φύλου (Ν. 4509/2017) συνιστά ένα πρώτο βήμα, αλλά η πλήρης εφαρμογή του απαιτεί και την προσαρμογή των υποστηρικτικών συστημάτων.
Ανάγκη για Ολιστική Προσέγγιση
Η επίλυση των παραπάνω ζητημάτων δεν περιορίζεται σε απλές διορθώσεις. Απαιτείται μια ολιστική προσέγγιση που περιλαμβάνει:
- Εκσυγχρονισμό των πληροφοριακών συστημάτων: Η ΗΔΙΚΑ και άλλες ηλεκτρονικές πλατφόρμες του υγειονομικού συστήματος πρέπει να αναβαθμιστούν ώστε να μπορούν να διαχειρίζονται την πολυπλοκότητα της ταυτότητας φύλου και των ιατρικών αναγκών των τρανς ατόμων, λαμβάνοντας υπόψη, για παράδειγμα, ότι η νομική αναγνώριση φύλου και η σωματική μετάβαση δεν είναι απαραίτητα συγχρονισμένες.
- Επιμόρφωση προσωπικού: Το υγειονομικό προσωπικό χρειάζεται εκπαίδευση σε θέματα ΛΟΑΤΚΙ+ ώστε να παρέχει υπηρεσίες με σεβασμό και κατανόηση των ειδικών αναγκών.
- Αναθεώρηση πρωτοκόλλων: Τα ιατρικά πρωτόκολλα και οι διατάξεις συνταγογράφησης πρέπει να αναθεωρηθούν για να συμπεριλάβουν τις ιδιαιτερότητες της φαρμακευτικής αγωγής και των προληπτικών ελέγχων για τρανς άτομα.
Στη σύγχρονη Ελλάδα, η εξασφάλιση ίσων δικαιωμάτων στην υγεία για όλους τους πολίτες, χωρίς αποκλεισμούς λόγω ταυτότητας φύλου, είναι ένα κρίσιμο βήμα προς μια πιο δίκαιη και συμπεριληπτική κοινωνία. Η δέσμευση του Υπουργείου Υγείας, εφόσον υλοποιηθεί άμεσα και αποτελεσματικά, μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό προηγούμενο.
