Σαν σήμερα, 24 Οκτωβρίου, η ανθρωπότητα θυμάται μια ημέρα που συντάραξε τις χρηματοπιστωτικές αγορές και άλλαξε ριζικά την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας: την «Μαύρη Πέμπτη» του 1929. Η κατάρρευση της Wall Street δεν ήταν απλώς ένα οικονομικό γεγονός, αλλά ο καταλύτης για τη Μεγάλη Ύφεση, μια περίοδο πρωτοφανούς οικονομικής δυσπραγίας που διαμόρφωσε τις κοινωνίες, την πολιτική και την ίδια τη φύση του καπιταλισμού στον 20ο αιώνα. Πέρα από το κραχ, η 24η Οκτωβρίου φιλοξενεί πλήθος ιστορικών ορόσημων, από τη γέννηση σύγχρονων κρατών και πρωτοπόρων ποδοσφαιρικών συλλόγων μέχρι τη δράση εμβληματικών προσωπικοτήτων που άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους.
Η «Μαύρη Πέμπτη»: Όταν η Wall Street λύγισε
Η 24η Οκτωβρίου 1929 έμελλε να μείνει χαραγμένη ως η «Μαύρη Πέμπτη» στην ιστορία των παγκόσμιων αγορών. Το πρωί εκείνης της ημέρας, στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, εκδηλώθηκε ένα μαζικό κύμα απρογραμμάτιστων πωλήσεων που οδήγησε σε πανικό χιλιάδες επενδυτές. Η αγορά, μέχρι τότε σε φρενήρη άνοδο, βίωσε μια απότομη και ανεξέλεγκτη πτώση των τιμών των μετοχών.
- Η συνεδρίαση ξεκίνησε με χάος, καθώς οι εντολές πώλησης ξεπερνούσαν κάθε προσδοκία.
- Οι χρηματιστές αδυνατούσαν να διαχειριστούν τον όγκο των συναλλαγών, ενώ τα τηλεφωνικά δίκτυα και οι μηχανισμοί καταγραφής (ticker tapes) υπερθερμάνθηκαν και εμφάνισαν δραματικές καθυστερήσεις.
- Μέχρι το τέλος της ημέρας, ο δείκτης Dow Jones έχασε σχεδόν 12% της αξίας του, εξαϋλώνοντας εκατομμύρια δολάρια σε επενδύσεις.
Παρόλο που υπήρξε μια μικρή ανάκαμψη προς το κλείσιμο, η εμπιστοσύνη είχε κλονιστεί ανεπανόρθωτα. Η «Μαύρη Πέμπτη» ήταν μόνο η αρχή μιας αλυσιδωτής αντίδρασης που οδήγησε στις ακόμη πιο καταστροφικές «Μαύρη Δευτέρα» και «Μαύρη Τρίτη» τις αμέσως επόμενες ημέρες, με τη συνολική πτώση της αγοράς να αγγίζει το 25%.
Ανάλυση: Η ψυχολογία του πλήθους, σε συνδυασμό με την έλλειψη ρυθμιστικών αρχών και τη συσσώρευση επισφαλών επενδυτικών πρακτικών, συντέλεσαν στην έκρηξη αυτής της απίστευτης κρίσης. Η Μεγάλη Ύφεση που ακολούθησε δεν περιορίστηκε στις ΗΠΑ, αλλά εξαπλώθηκε παγκοσμίως, φέρνοντας μαζική ανεργία, φτώχεια και πολιτική αστάθεια. Το γεγονός αυτό οδήγησε σε ριζικές αλλαγές στην οικονομική πολιτική και τη ρύθμιση των αγορών, εισάγοντας έννοιες όπως ο ρόλος του κράτους στην οικονομία (κεϋνσιανή οικονομική πολιτική) και την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους.
Ιστορικά Ορόσημα από την Ελλάδα και τον Κόσμο
Πέρα από την οικονομική αναταραχή του 1929, η 24η Οκτωβρίου έχει σημαδέψει την ιστορία με γεγονότα κομβικής σημασίας:
- 1648: Η Συνθήκη της Βεστφαλίας – Μπήκε τέλος στον Τριακονταετή Πόλεμο και αναδιαμόρφωσε την πολιτική γεωγραφία της Ευρώπης, αναγνωρίζοντας την ανεξαρτησία κρατών όπως η Ελβετία και θέτοντας τις βάσεις για το σύγχρονο σύστημα των κυρίαρχων κρατών-εθνών.
- 1795: Ο Τρίτος Διαμελισμός της Πολωνίας – Η Πολωνία διαμοιράστηκε μεταξύ Ρωσίας, Πρωσίας και Αυστρίας, οδηγώντας στην εξαφάνισή της από τον χάρτη της Ευρώπης για πάνω από έναν αιώνα.
- 1857: Ίδρυση της Sheffield F.C. – Το πρώτο ποδοσφαιρικό σωματείο στον κόσμο δημιουργείται στην Αγγλία, σηματοδοτώντας την απαρχή του δημοφιλέστερου αθλήματος.
- 1909: Η αγορά του θωρηκτού «Αβέρωφ» – Η Ελλάδα αποκτά ένα από τα ισχυρότερα πολεμικά πλοία της εποχής, με την συνδρομή και του κληροδοτήματος του Γεωργίου Αβέρωφ, αλλάζοντας τις ισορροπίες στο Αιγαίο ενόψει των Βαλκανικών Πολέμων.
- 1931: Καταδίκη του Αλ Καπόνε – Ο θρυλικός γκάνγκστερ Αλ Καπόνε καταδικάζεται σε 11 χρόνια φυλάκισης για φοροδιαφυγή, αναδεικνύοντας τη δύναμη του νόμου ακόμα και έναντι των πιο ισχυρών εγκληματιών.
Προσωπικότητες που Γεννήθηκαν και Έφυγαν: Από τον Ρούνεϊ στον Καρκαβίτσα
Η 24η Οκτωβρίου μας υπενθυμίζει επίσης τη γέννηση και τον θάνατο επιφανών προσωπικοτήτων που άφησαν το στίγμα τους στην τέχνη, τον αθλητισμό και τον ακτιβισμό:
Γεννήσεις:
- 1985 – Γουέιν Ρούνεϊ: Ένας από τους κορυφαίους Άγγλους ποδοσφαιριστές, πρώτος σκόρερ της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και σημαντική μορφή της Premier League.
- 1986 – Drake: Ο Καναδός ράπερ και τραγουδιστής, μία από τις πιο επιδραστικές φιγούρες της σύγχρονης hip-hop, γνωστός για τον «emotional rap» και τα παγκόσμια charts.
Θάνατοι:
- 1922 – Ανδρέας Καρκαβίτσας: Ο σπουδαίος Έλληνας συγγραφέας, εκπρόσωπος της ηθογραφίας και του ρεαλισμού, με το έργο του «Ο Ζητιάνος» να αποτελεί διαχρονική τοιχογραφία της κοινωνικής ανισότητας.
- 1957 – Κριστιάν Ντιόρ: Ο οραματιστής Γάλλος σχεδιαστής μόδας, ιδρυτής του οίκου Dior, που με το «New Look» του 1947 επανέφερε τη θηλυκότητα στην μεταπολεμική μόδα και επηρέασε βαθιά την υψηλή ραπτική.
- 2005 – Ρόζα Παρκς: Η Αμερικανίδα ακτιβίστρια, σύμβολο του αγώνα για τα πολιτικά δικαιώματα των Αφροαμερικανών. Η άρνησή της να παραχωρήσει τη θέση της σε λεωφορείο στο Μοντγκόμερι πυροδότησε το μποϊκοτάζ των λεωφορείων και ενέπνευσε το κίνημα υπό τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ.
- 2010 – Καίτη Χωματά: Η Ελληνίδα τραγουδίστρια, μία από τις σημαντικότερες φωνές του Νέου Κύματος, με τη γλυκύτητα της φωνής της να σημαδεύει μια ολόκληρη εποχή.
- 2021 – Τζέιμς Μάικλ Τάιλερ: Ο Αμερικανός ηθοποιός, παγκοσμίως γνωστός ως ο Γκάνθερ από τη δημοφιλή σειρά «Friends».
Παγκόσμιες Ημέρες και Εθνικές Γιορτές
Η 24η Οκτωβρίου αναγνωρίζεται και για μια σειρά από σημαντικές διεθνείς επετείους, υπογραμμίζοντας παγκόσμιες προτεραιότητες:
- Ημέρα του ΟΗΕ: Εορτάζεται η ίδρυση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών το 1945, συμβολίζοντας την παγκόσμια προσπάθεια για ειρήνη, ασφάλεια και συνεργασία.
- Παγκόσμια Ημέρα κατά της Πολιομυελίτιδας: Στοχεύει στην ευαισθητοποίηση για την εξάλειψη της νόσου.
- Παγκόσμια Ημέρα Πληροφόρησης για την Ανάπτυξη: Τονίζει τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας για την αντιμετώπιση αναπτυξιακών προκλήσεων.
- Επίσης, είναι η Ημέρα των Ακτών της Μεσογείου και η Παγκόσμια Ημέρα Πατσά.
Η 24η Οκτωβρίου, λοιπόν, αποτελεί μια ημέρα γεμάτη ιστορικές μνήμες, από οικονομικούς σεισμούς έως πολιτιστικά επιτεύγματα, υπενθυμίζοντας τη σύνθετη και διαρκώς εξελισσόμενη φύση της ανθρώπινης ιστορίας.
