Η πρόσφατη επικράτηση του Τουφάν Ερχιουρμάν στις “εκλογές” στα κατεχόμενα εδάφη της Κύπρου, με ένα εντυπωσιακό ποσοστό 62,76%, έναντι του 35,81% του απερχόμενου «προέδρου» Ερσίν Τατάρ, αναδεικνύει μια σειρά από σύνθετα ζητήματα και ανοίγει ένα παράθυρο συζητήσεων για το μέλλον του Κυπριακού. Το αποτέλεσμα αυτό, με συμμετοχή που άγγιξε το 65%, έχει ερμηνευτεί ποικιλοτρόπως, από την Άγκυρα και τη Λευκωσία έως τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αναδεικνύοντας τόσο ελπίδες για επανεκκίνηση των συνομιλιών όσο και υπαρκτές αβεβαιότητες. Είναι αυτή μία πραγματική αλλαγή πλεύσης ή απλώς μία τακτική κίνηση σε ένα ευρύτερο γεωπολιτικό παιχνίδι;
Το Προφίλ του Νέου Ηγέτη: Μετριοπάθεια και Εμπειρία
Ο Τουφάν Ερχιουρμάν δεν είναι ένα άγνωστο πρόσωπο στην πολιτική σκηνή των κατεχομένων. Γεννημένος το 1970, με ακαδημαϊκό υπόβαθρο στη νομική, έχει διατελέσει «πρωθυπουργός» του ψευδοκράτους και υπήρξε πρωτεργάτης σε ζητήματα συνταγματικών και διοικητικών μεταρρυθμίσεων. Η εμπλοκή του στην ομάδα διαπραγμάτευσης του Κυπριακού κατά την περίοδο 2008-2010, καθώς και η θητεία του στην πρωθυπουργία μεταξύ 2018 και 2019, τον τοποθετούν ξεκάθαρα στο φάσμα των μετριοπαθών δυνάμεων. Η προσήλωσή του σε μια ομοσπονδιακή λύση για το Κυπριακό είναι σταθερή, σε αντίθεση με τη γραμμή των «δύο κρατών» που προωθούσε ο προκάτοχός του, Ερσίν Τατάρ, με την πλήρη στήριξη της Άγκυρας.
Η Ψήφος της Δυσαρέσκειας και η «Ανάκτηση Αξιοπρέπειας»
Η σαρωτική νίκη του Ερχιουρμάν δεν οφείλεται μόνο στην υποστήριξη της ομοσπονδιακής λύσης. Κατά την εκτίμηση του αρθρογράφου, αντανακλά επίσης μια βαθιά ενδοτουρκοκυπριακή δυσαρέσκεια απέναντι στην ολοένα και αυξανόμενη εξάρτηση από την Άγκυρα. Η πολιτική της πενταετίας Τατάρ χαρακτηρίστηκε από:
- Την επιβολή της γραμμής των «δύο κρατών».
- Την αυξανόμενη παρουσία εποίκων.
- Τις παρεμβάσεις στα σχολεία και την ενίσχυση του θρησκευτικού στοιχείου, που οδήγησαν σε πολιτισμική και πολιτική ασφυξία.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ψήφος στήριξης στον Ερχιουρμάν ερμηνεύεται ως μια κραυγή για «ανάκτηση της αξιοπρέπειας» και διατήρηση του κοσμικού χαρακτήρα της τουρκοκυπριακής κοινωνίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι παρόμοιες τάσεις αυτονομίας της τουρκοκυπριακής κοινότητας από την Άγκυρα έχουν εκφραστεί και στο παρελθόν, ιδίως μετά το σχέδιο Ανάν το 2004, όπου η τουρκοκυπριακή πλευρά υπερψήφισε το σχέδιο σε αντίθεση με την ελληνοκυπριακή, δείχνοντας μια ανεξάρτητη βούληση.
Η Σύνθετη Διάσταση του Δημογραφικού: Εποικισμός και Διεθνές Δίκαιο
Παρά τις αρχικές δηλώσεις του Ερχιουρμάν για «νίκη όλων» και «αδελφοσύνη όλων των πολιτών», ανεξάρτητα από τον τόπο γέννησής τους, η προσέγγιση αυτή φέρει σοβαρές προεκτάσεις. Η δήλωση αυτή, αν και φαινομενικά ενωτική, μπορεί να εκληφθεί ως μια σιωπηρή αποδοχή των εποίκων ως αναπόσπαστο τμήμα του εκλογικού σώματος του κατεχόμενου μορφώματος. Αυτό το ζήτημα είναι κεντρικό σε οποιαδήποτε μελλοντική διαπραγμάτευση, καθώς η δημογραφική αλλοίωση μέσω του εποικισμού θεωρείται διεθνώς έγκλημα πολέμου βάσει των Συμβάσεων της Γενεύης.
Αντιδράσεις και Προοπτικές: Λευκωσία, Άγκυρα και ΟΗΕ
Οι πρώτες αντιδράσεις από τη Λευκωσία ήταν συγκρατημένα θετικές. Ο Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης εξέφρασε την ετοιμότητα για συνάντηση, ενώ εκπρόσωποι κομμάτων, όπως η Πρόεδρος της Βουλής Αννίτα Δημητρίου και το ΑΚΕΛ, έκαναν λόγο για «απόρριψη της λύσης των δύο κρατών» και «ελπιδοφόρο μήνυμα υπέρ της λύσης της ομοσπονδίας». Ωστόσο, η ιστορική εμπειρία από προηγούμενες εκλογές, όπως αυτές των Ταλάτ (2005) και Ακιντζί (2015), υποδεικνύει ότι η αλλαγή ηγεσίας στα κατεχόμενα δεν εγγυάται από μόνη της ουσιαστική πρόοδο, αν δεν υπάρξει και αλλαγή στάσης από την Άγκυρα.
Το επόμενο κρίσιμο βήμα θα είναι η συνάντηση του Ερχιουρμάν με τον Πρόεδρο Ερντογάν στην Άγκυρα. Εκεί θα φανεί πόσο ελεύθερος είναι ο νέος ηγέτης να χαράξει μια ανεξάρτητη πορεία. Παράλληλα, η αναμενόμενη επιστροφή της ειδικής απεσταλμένης του ΟΗΕ, Μαρίας Άνχελα Ολγκίν, στα μέσα Νοεμβρίου, και η πιθανή σύγκληση μιας νέας άτυπης συνάντησης, θα δοκιμάσουν τις δυνατότητες επανεκκίνησης των συνομιλιών.
Ανάλυση: Ένα Παράθυρο Ευκαιρίας με Σκιές Αβεβαιότητας
Η εκλογή Ερχιουρμάν δημιουργεί, αναμφίβολα, ένα παράθυρο ευκαιρίας. Η Άγκυρα ενδεχομένως να αξιοποιήσει αυτή την αλλαγή προσώπου για να «στρογγυλέψει» τις γωνίες της διεθνώς, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που επιδιώκει βελτίωση των σχέσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση, συμμετοχή σε αμυντικές πρωτοβουλίες και ομαλοποίηση των δεσμών με τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με την εκτίμηση του αρθρογράφου, τέτοιες κινήσεις αποτελούν συνήθως μέρος της πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας, όπου η στάση στο Κυπριακό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως διαπραγματευτικό χαρτί σε ευρύτερες περιφερειακές και διεθνείς σχέσεις.
Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει: πρόκειται για μια πραγματική προσπάθεια επαναπροσέγγισης με γνήσια βούληση για λύση, ή για μια ελεγχόμενη ανανέωση προσώπου που προσφέρει διπλωματικό χώρο και χρόνο στην Τουρκία, χωρίς ουσιαστική μετατόπιση των πάγιων στρατηγικών της θέσεων επί του Κυπριακού;
Συμπερασματικά, η ψήφος στα κατεχόμενα αποτελεί ένα σαφές μήνυμα εσωτερικής μεταβολής στην τουρκοκυπριακή κοινότητα. Ο Ερχιουρμάν εμφανίζεται ενωτικός στο εσωτερικό και καθησυχαστικός προς την Άγκυρα. Η Άγκυρα δέχεται το αποτέλεσμα χωρίς εμφανή ενθουσιασμό, αλλά και χωρίς ρήξη. Η Λευκωσία δείχνει πρόθυμη να αφήσει χώρο στις εξελίξεις. Το πραγματικά κρίσιμο, λοιπόν, δεν είναι μόνο η αλλαγή ηγεσίας, αλλά εάν η Τουρκία είναι διατεθειμένη να μεταβάλει τη στρατηγική της στο Κυπριακό. Μέχρις ότου αυτό φανεί, η αισιοδοξία θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερη φειδώ.
