Η Κεφαλονιά, το νησί των αντιφάσεων και της ανείπωτης τραγωδίας, αναδεικνύεται ξανά μέσα από την απίστευτη ιστορία επιβίωσης ενός Ιταλού λοχία. Ενώπιον της κτηνωδίας των ναζιστικών εκτελέσεων το 1943, η διαδρομή του Μπρούνο Μπερτόλντι δεν είναι απλά μια προσωπική μαρτυρία, αλλά ένα πανανθρώπινο σύμβολο αντίστασης απέναντι στον παραλογισμό του πολέμου και της βαρβαρότητας. Η πρόσφατη έκδοση του βιβλίου «Η Σφαγή της Κεφαλονιάς και ο εφτάψυχος Ιταλός» των Σταύρου Τζίμα και Μαρίνας Γούσια (εκδόσεις Επίκεντρο) φέρνει στο φως τα συγκλονιστικά γεγονότα και την επταψυχία ενός ανθρώπου που ξεγέλασε τον θάνατο ξανά και ξανά, από τους ορεινούς όγκους της Κεφαλονιάς μέχρι τα γκούλαγκ της Σιβηρίας.
Η Σφαγή της Μεραρχίας Άκουι: Ένα Έγκλημα Πολέμου
Ο Σεπτέμβριος του 1943 αποτελεί μια μελανή σελίδα στην ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά την υπογραφή ανακωχής της Ιταλίας με τους Συμμάχους στις 8 του μήνα, οι μέχρι πρότινος σύμμαχοι Γερμανοί θεώρησαν τους Ιταλούς ως “προδότες”. Στην Κεφαλονιά, η ιταλική μεραρχία Άκουι, αριθμώντας περίπου 12.000 στρατιώτες, αρνήθηκε να παραδοθεί και συγκρούστηκε με τις γερμανικές δυνάμεις. Η απάντηση των Ναζί ήταν βάναυση και αδίστακτη. Περίπου 5.000 Ιταλοί στρατιώτες εκτελέστηκαν μαζικά, σε ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα πολέμου κατά στρατιωτών στην ιστορία. Οι σφαγές διήρκεσαν μέρες, μετατρέποντας τις πλαγιές του νησιού σε ποτάμια αίματος. Αυτή η σφαγή αποτέλεσε ένα προειδοποιητικό μήνυμα προς κάθε σύμμαχο που θα τολμούσε να αλλάξει στρατόπεδο.
Η Επταψυχία του Μπρούνο Μπερτόλντι
Ο Μπρούνο Μπερτόλντι, λοχίας και οδηγός του ταξίαρχου Γκέρτσι, βρέθηκε στην καρδιά αυτής της φρίκης. Αντιμέτωπος με την κάνη ενός γερμανικού όπλου, με τους συμπολεμιστές του να φωνάζουν για την εκτέλεσή του, ο Μπερτόλντι πίστεψε πως το τέλος είχε έρθει. «Μάνα μου, πάει, τελείωσαν όλα, είπα μέσα μου και έκλεισα τα μάτια…», αφηγήθηκε. Όμως, ένα απρόσμενο γεγονός τον έσωσε. Ο Γερμανός στρατιώτης, παρά τις εντολές και τις πιέσεις, δεν πάτησε τη σκανδάλη. Η στιγμή αυτή, μια όαση ανθρωπιάς μέσα στον παραλογισμό, έμελλε να καθορίσει την πορεία της ζωής του Μπερτόλντι.
Analysis: Η παράλειψη του Γερμανού στρατιώτη να εκτελέσει τον Μπερτόλντι αναδεικνύει την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης ακόμα και σε ακραίες συνθήκες πολέμου. Δεν ήταν όλοι οι στρατιώτες του Άξονα φανατικοί οπαδοί των ναζιστικών εντολών. Ορισμένοι διατήρησαν την ανθρώπινη τους υπόσταση, έστω κι αν αυτό σήμαινε την παράβαση άμεσων διαταγών.
Από την Κεφαλονιά στα Γκούλαγκ της Σιβηρίας: Μια Οδύσσεια Επιβίωσης
Η τύχη συνέχισε να του χαμογελάει όταν λίγο αργότερα αποβιβάστηκε την τελευταία στιγμή από το πλοίο «Αρντένα». Το πλοίο, που μετέφερε αιχμαλώτους στην Αθήνα, ανατινάχθηκε και βυθίστηκε λίγο μετά την αναχώρησή του, παρασύροντας στον θάνατο περισσότερους από 840 Ιταλούς. Η επιβίωση του Μπερτόλντι ήταν εξαιρετικά σπάνια. Στη συνέχεια, όπως αναφέρεται στο βιβλίο, η οδύσσειά του τον οδήγησε στα σταλινικά γκούλαγκ της Σιβηρίας, όπου αναγκάστηκε να επιβιώσει τρώγοντας ωμά βατράχια στις ουζμπεκικές φυτείες βαμβακιού. Αυτή η φάση της ζωής του υπογραμμίζει όχι μόνο την ανθεκτικότητά του αλλά και την απάνθρωπη φύση των ολοκληρωτικών καθεστώτων της εποχής, που δεν περιοριζόταν μόνο στο ναζισμό.
Επιστροφές και Αναζητήσεις: Η Διαχρονική Μνήμη
Ο Μπερτόλντι επέστρεψε στην Κεφαλονιά για πρώτη φορά το 1956, προσπαθώντας να ανασυνθέσει το παζλ των αναμνήσεών του. Ακολούθησαν επτά ακόμη ταξίδια, συχνά για τις επίσημες επετειακές εκδηλώσεις του Σεπτεμβρίου. Η αναζήτηση για τον άγνωστο Γερμανό σωτήρα του ποτέ δεν σταμάτησε, αν και παρέμεινε άκαρπη. Ο ίδιος, ωστόσο, τον είχε βαθιά χαραγμένο στη μνήμη του ως «φύλακα άγγελο».
Στην εκτίμηση του συγγραφέα: Η επιμονή του Μπερτόλντι να επιστρέφει στην Κεφαλονιά και να αναζητά τον σωτήρα του δείχνει την ανάγκη του ανθρώπου για κλείσιμο και αναγνώριση, ακόμη και δεκαετίες μετά τα γεγονότα. Η μνήμη των θυμάτων και των πράξεων ανθρωπιάς, ακόμα και σε περιόδους ακραίας βίας, είναι ζωτικής σημασίας για την ιστορική καταγραφή και την αποφυγή επανάληψης παρόμοιων φρικαλεοτήτων.
Την περίοδο συγγραφής του βιβλίου, ο Μπρούνο Μπερτόλντι διένυε το 107ο έτος της ζωής του, αποτελώντας ένα ζωντανό ιστορικό τεκμήριο. Η μαρτυρία του είναι ένας ύμνος στην ανθρώπινη αντοχή και μια υπενθύμιση των εγκλημάτων που συγκλόνισαν τον 20ό αιώνα, αλλά και της ικανότητας του ανθρώπου να επιβιώνει, ακόμη και όταν όλα δείχνουν χαμένα.
