Σε μια περίοδο έντονων γεωπολιτικών ανακατατάξεων στην Ανατολική Μεσόγειο, η Ελλάδα αναδεικνύεται σε πρωταγωνιστή μιας νέας προσέγγισης για την περιφερειακή σταθερότητα. Η πρόταση για ένα Πολυμερές Σχήμα 5Χ5, που συζητήθηκε στη Βουλή από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, σηματοδοτεί μια φιλόδοξη προσπάθεια για διάλογο και συνεργασία, ακόμη και με χώρες με τις οποίες υπάρχουν ανοιχτές διαφορές, όπως η Τουρκία και η Λιβύη.
Η Ελληνική Πρωτοβουλία για Περιφερειακή Συνεργασία
Διπλωματικές πηγές τονίζουν με έμφαση τον ρόλο της Ελλάδας ως πυλώνα σταθερότητας και ασφάλειας στη νοτιοανατολική Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο. Η πρωτοβουλία για το Πολυμερές Σχήμα 5Χ5 είναι προϊόν αυτής της στρατηγικής επιλογής και αντικατοπτρίζει την πάγια θέση της χώρας για στήριξη τριμερών και πολυμερών περιφερειακών σχημάτων συνεργασίας. Αυτή η προσέγγιση καθίσταται περισσότερο αναγκαία από ποτέ, λαμβάνοντας υπόψη τις τρέχουσες γεωπολιτικές προκλήσεις.
Το Υπουργείο Εξωτερικών αναλαμβάνει πλέον το έργο της διερεύνησης της εφικτότητας και των προοπτικών αυτού του σχήματος, καθώς και της δυνατότητας να αποκτήσει μόνιμα χαρακτηριστικά.
Ο Σχεδιασμός του Σχήματος 5X5: Χώρες και Θεματικές
Το προτεινόμενο Πολυμερές Σχήμα 5Χ5, όπως περιγράφηκε από τον πρωθυπουργό, δομείται γύρω από:
- Πέντε χώρες:
-
Πέντε θεματικές ενότητες:
- Μεταναστευτικό
- Προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος
- Συνδεσιμότητα
- Οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών
- Πολιτική προστασία
Ανάλυση: Η συμπερίληψη της Τουρκίας και της Λιβύης σε ένα τέτοιο σχήμα, παρά τις υφιστάμενες διμερείς διαφωνίες, ιδιαίτερα στα ζητήματα των θαλασσίων ζωνών, υποδηλώνει μια διάθεση της ελληνικής πλευράς να εξερευνήσει οδούς διαλόγου ακόμη και στα πιο ευαίσθητα θέματα. Η λογική πίσω από αυτή την κίνηση είναι ότι η συνεννόηση σε κοινές προκλήσεις, όπως το μεταναστευτικό ή η πολιτική προστασία, μπορεί να δημιουργήσει ένα κλίμα εμπιστοσύνης που δυνητικά θα άνοιγε τον δρόμο και για τις οριοθετήσεις. Είναι μια προσπάθεια να μετατραπεί η αντιπαράθεση σε συνεργασία, ακολουθώντας την αρχή του διεθνούς δικαίου.
Η Διπλωματική Φιλοσοφία της Ελλάδας
Η ελληνική προσέγγιση χαρακτηρίζεται από αυτοπεποίθηση και την επιδίωξη της συνεννόησης με όλα τα γειτονικά κράτη, με γνώμονα το διεθνές δίκαιο. Οι διπλωματικές πηγές τονίζουν: «Η Ελλάδα έχει αυτοπεποίθηση, έχει ισχυρό διεθνές και περιφερειακό διπλωματικό αποτύπωμα, ισχυρή οικονομία και ισχυρές ένοπλες δυνάμεις. Όχι μόνο δεν φοβάται, αλλά επιδιώκει τη συνεννόηση με όλα τα γειτονικά κράτη».
Στην εκτίμηση του συντάκτη: Η κίνηση αυτή αντικατοπτρίζει μια ωριμότερη εξωτερική πολιτική που, εκτός από την παραδοσιακή διπλωματία, επενδύει και στη «διπλωματία των πολλαπλών επιπέδων» (multi-track diplomacy). Ενώ οι διμερείς σχέσεις παραμένουν κρίσιμες, η δημιουργία ενός ευρύτερου πλαισίου συζήτησης για κοινά συμφέροντα μπορεί να λειτουργήσει ως αποσυμπιεστής εντάσεων και να διαμορφώσει συνθήκες για πιο εποικοδομητικό διάλογο σε διμερές επίπεδο, ακόμη και σε ζητήματα όπως η οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών που αποτελούν την καρδιά των διαφορών.
Ευρύτερες Επιπτώσεις και Προκλήσεις
Η πρόταση για το σχήμα 5X5, εάν ευδοκιμήσει, μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις για την περιφερειακή ασφάλεια και την οικονομική ανάπτυξη. Η συνεργασία σε θεματικές όπως η προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και η συνδεσιμότητα (π.χ. ενεργειακές διασυνδέσεις, υποδομές) μπορεί να δημιουργήσει πολλαπλασιαστικά οφέλη για όλες τις συμμετέχουσες χώρες. Ωστόσο, η μεγαλύτερη πρόκληση παραμένει η επίτευξη συναίνεσης σε ζητήματα που συνιστούν “αγκάθια” για τις διμερείς σχέσεις, όπως οι θαλάσσιες ζώνες, όπου οι θέσεις των κρατών διαφέρουν σημαντικά.
Το εγχείρημα αυτό, αν και φιλόδοξο, υπογραμμίζει την προσήλωση της Ελλάδας στην ειρηνική επίλυση διαφορών και την προώθηση της ευημερίας στην Ανατολική Μεσόγειο, μέσω του διαλόγου και του σεβασμού του διεθνούς δικαίου.
