Ο καρκίνος, που επί μακρόν θεωρούνταν νόσημα της τρίτης ηλικίας, μεταβάλλει ανησυχητικά το προφίλ των ασθενών του. Μια σιωπηλή επιδημία εκτυλίσσεται: οι διαγνώσεις καρκίνου σε ανθρώπους κάτω των 50 ετών αυξάνονται ραγδαία, απειλώντας να ανατρέψουν δεκαετίες προόδου στην αντιμετώπισή του. Γιατί συμβαίνει αυτό και τι σημαίνει για τις μελλοντικές γενιές;
Η ανησυχητική άνοδος των καρκίνων πρώιμης έναρξης
Η ιατρική κοινότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια δυσοίωνη τάση: την κατακόρυφη αύξηση των καρκίνων που εμφανίζονται σε νέους ανθρώπους. Ενώ παραδοσιακά περίπου το 88% των περιπτώσεων καρκίνου στις ΗΠΑ αφορούσε άτομα άνω των 50 ετών, η εικόνα αυτή αλλάζει δραματικά.
- Παγκόσμια Αύξηση: Μεταξύ 1990 και 2019, η παγκόσμια επίπτωση του καρκίνου πρώιμης έναρξης εκτινάχθηκε κατά 79%. Οι θάνατοι από αυτές τις μορφές καρκίνου ακολούθησαν ανοδικά, αυξανόμενοι κατά 28%.
- Στατιστικά στις ΗΠΑ: Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Lancet Public Health αποκάλυψε ότι 17 διαφορετικές μορφές καρκίνου παρουσιάζουν σταθερή άνοδο σε άτομα που έχουν γεννηθεί μετά το 1990. Ιδιαίτερα ανησυχητικές είναι οι αυξήσεις σε καρκίνους του λεπτού εντέρου και του παγκρέατος.
- Δυσμενείς Προβλέψεις: Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για αύξηση της επίπτωσης των καρκίνων πρώιμης έναρξης κατά 31% παγκοσμίως μέχρι το 2030.
Analysis: Η επιδημιολόγος καρκίνου Hyuna Sung από την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία επισημαίνει ότι η έλλειψη μακροπρόθεσμων δεδομένων καθιστά δύσκολο τον ακριβή προσδιορισμό του έναυσμα της τάσης. Ωστόσο, η σύγκριση είναι εύγλωττη: οι γεννημένοι μετά το 1980 έχουν τετραπλάσια πιθανότητα να εμφανίσουν καρκίνο στο ορθό σε σχέση με όσους γεννήθηκαν γύρω στο 1950. Η κυρία Sung προειδοποιεί: «Οι Millennials και η Gen Z θα φέρουν δυσανάλογο βάρος κινδύνου για καρκίνο καθώς μεγαλώνουν, γεγονός που ίσως ανατρέψει δεκαετίες προόδου στην αντιμετώπιση της ασθένειας».
Οι πιθανές αιτίες πίσω από την ανησυχητική τάση
Οι επιστήμονες αναζητούν απαντήσεις στο γιατί ολοένα και περισσότεροι νέοι άνθρωποι, συχνά χωρίς οικογενειακό ιστορικό καρκίνου, διαγιγνώσκονται με τη νόσο, μάλιστα σε προχωρημένα στάδια. Η βελτίωση των διαγνωστικών μεθόδων δεν αρκεί για να εξηγήσει την έκταση του φαινομένου, όπως τονίζει η Hyuna Sung: «Δεν μπορούμε να αποδώσουμε τέτοιες εκτεταμένες και έντονες αυξήσεις μόνο στη βελτίωση του εντοπισμού».
Ο ρόλος του σύγχρονου τρόπου ζωής και της διατροφής
Η διατροφή και οι συνήθειες είναι στο επίκεντρο των ερευνών. Μια μελέτη του 2022 στο Frontiers in Nutrition ανέδειξε σαφή συσχέτιση:
- Τα λιπαρά και τηγανητά τρόφιμα, τα επεξεργασμένα δημητριακά και τα ζαχαρούχα ποτά συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο.
- Αντίθετα, η αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών φαίνεται να προσφέρει προστασία.
Εργαστηριακές μελέτες σε πειραματόζωα έχουν δείξει ότι συστατικά όπως η ζάχαρη και τα κορεσμένα λιπαρά μπορούν να προκαλέσουν αλλαγές στο μικροβίωμα και τον μεταβολισμό, αυξάνοντας την πιθανότητα γενετικών μεταλλάξεων που οδηγούν σε όγκους. Σύμφωνα με τον ογκολόγο Alok Khorana από την Cleveland Clinic, είναι «εξαιρετικά δύσκολο να μελετηθεί ο ρόλος της διατροφής στον καρκίνο, γιατί οι παράγοντες είναι πάρα πολλοί και περίπλοκοι».
Η αόρατη απειλή: μικροπλαστικά και PFAS
Ένα άλλο σημαντικό πεδίο διερεύνησης αφορά την έκθεση σε χημικές ουσίες και υλικά που έχουν ενσωματωθεί στην καθημερινότητά μας τις τελευταίες δεκαετίες:
- Μικροπλαστικά: Έχουν εντοπιστεί πλέον σχεδόν παντού – στον αέρα, στο νερό, ακόμη και στον ανθρώπινο οργανισμό. Η μαζική τους εξάπλωση συμπίπτει με την αύξηση των καρκίνων πρώιμης έναρξης, εγείροντας ερωτήματα για πιθανές συσχετίσεις.
- PFAS (“αιώνιες χημικές ουσίες”): Αυτές οι υπέρ- και πολυφθοροαλκυλικές ουσίες βρίσκονται σε αναρίθμητα προϊόντα (υφάσματα, συσκευασίες τροφίμων). Η Hyuna Sung αναφέρει ότι οι PFAS «υποπτεύονται» πως συνδέονται με καρκίνους σε όλες τις ηλικίες. Υπάρχουν ήδη μελέτες που τις συνδέουν με καρκίνους διαφόρων οργάνων μέσω έκθεσης σε πόσιμο νερό, αέρα και εργασιακά περιβάλλοντα, αν και η ειδική τους σύνδεση με την αύξηση των καρκίνων πρώιμης έναρξης εξακολουθεί να ερευνάται.
Analysis: Η εμφάνιση αυτών των ουσιών στο περιβάλλον μας είναι ένα σχετικά πρόσφατο φαινόμενο, με την ευρεία χρήση τους να ξεκινά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Gen Z και οι Millennials έχουν εκτεθεί σε αυτές από τη γέννησή τους, κάτι που δεν ίσχυε για τις προηγούμενες γενιές. Αυτή η διαχρονική έκθεση θα μπορούσε να εξηγήσει εν μέρει τη διαφορετική επίπτωση των καρκίνων σε νεότερες ηλικίες, ακόμα και αν ο ακριβής μηχανισμός παραμένει υπό διερεύνηση.
Τι σημαίνει αυτό για το μέλλον;
Η αύξηση των καρκίνων σε νεότερες ηλικίες δεν είναι μόνο ένα ιατρικό πρόβλημα, αλλά και ένα σοβαρό κοινωνικό και οικονομικό ζήτημα. Η Hyuna Sung τονίζει ότι “οι Millennials και η Gen Z θα φέρουν ένα δυσανάλογο βάρος κινδύνου για καρκίνο καθώς μεγαλώνουν”. Αυτό μεταφράζεται σε:
- Πρόωρη απώλεια παραγωγικότητας: Οι νέοι ασθενείς βρίσκονται στην πιο παραγωγική τους φάση ζωής, με σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία και την κοινωνία.
- Αυξημένο οικονομικό βάρος: Η θεραπεία του καρκίνου είναι δαπανηρή, και η διάγνωση σε νεαρή ηλικία σημαίνει μακροχρόνια αντιμετώπιση και παρακολούθηση, επιβαρύνοντας τόσο τους ασθενείς όσο και τα συστήματα υγείας.
- Ψυχολογικές επιπτώσεις: Η διάγνωση καρκίνου σε νεαρή ηλικία μπορεί να έχει σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των ασθενών και των οικογενειών τους.
Η αντιμετώπιση αυτής της αυξανόμενης πρόκλησης απαιτεί συντονισμένη προσπάθεια από την επιστημονική κοινότητα, τις κυβερνήσεις και τους πολίτες, με έμφαση στην έρευνα, την πρόληψη και την ενημέρωση.
