Η παγκόσμια μάχη κατά της φοροδιαφυγής και του οικονομικού εγκλήματος εντείνεται, με την Ελλάδα να ευθυγραμμίζεται με τις διεθνείς πρακτικές για τη διαφάνεια. Η πρόσφατη δημοσίευση της αναθεωρημένης λίστας των «μη συνεργάσιμων κρατών σε φορολογικά θέματα» αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη για εγρήγορση τόσο από ιδιώτες όσο και από επιχειρήσεις. Πρόκειται για μια εξέλιξη που επηρεάζει άμεσα τις διεθνείς συναλλαγές, τη φορολογική συμμόρφωση και την οικονομική διαφάνεια.
Τι είναι τα «Μη Συνεργάσιμα Κράτη» και γιατί μας αφορούν;
Ως «μη συνεργάσιμα κράτη» χαρακτηρίζονται επίσημα 39 χώρες, οι οποίες αρνούνται να ανταλλάσσουν φορολογικές πληροφορίες με την Ελλάδα, την Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλους διεθνείς οργανισμούς. Αυτός ο χαρακτηρισμός, που συχνά ταυτίζεται με τον όρο «φορολογικοί παράδεισοι», υποδηλώνει δικαιοδοσίες στις οποίες οι φορολογικές αρχές αδυνατούν να έχουν πλήρη εικόνα για τα κεφάλαια Ελλήνων φορολογουμένων. Η διεθνής κοινότητα, με πρωτοβουλίες όπως αυτές του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει θεσπίσει κανόνες διαφάνειας που προβλέπουν την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών για τραπεζικούς λογαριασμούς, επενδύσεις και λοιπές οικονομικές συναλλαγές. Όταν μια χώρα δεν εφαρμόζει ή δεν υπογράφει τέτοιες συμφωνίες, χάνει την εμπιστοσύνη και τίθεται στον κατάλογο αυτό.
Οι άμεσες επιπτώσεις σε φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις
Η παρουσία μιας χώρας σε αυτή τη λίστα έχει συγκεκριμένες και σοβαρές συνέπειες:
- Για τους ιδιώτες φορολογουμένους: Αν κάποιος μεταφέρει κεφάλαια ή ανοίξει τραπεζικό λογαριασμό σε μια μη συνεργάσιμη δικαιοδοσία, οι ελληνικές αρχές αδυνατούν να ενημερωθούν αυτόματα. Αυτό, καίτοι δεν σημαίνει απαλλαγή από φορολογικές υποχρεώσεις, καθιστά δυσχερή τον εντοπισμό αποκρυφθέντων εισοδημάτων. Ωστόσο, τυχόν αποκάλυψη τέτοιων συναλλαγών συνεπάγεται αυστηρές κυρώσεις.
- Για τις επιχειρήσεις: Οι δαπάνες προς εταιρείες που είναι εγκατεστημένες σε αυτά τα κράτη δεν αναγνωρίζονται αυτόματα ως εκπιπτόμενες από την Εφορία. Οι ελληνικές επιχειρήσεις οφείλουν να προσκομίσουν ενισχυμένα αποδεικτικά στοιχεία (τιμολόγια, συμβάσεις κ.ά.) για να τεκμηριώσουν την πραγματικότητα και το εύλογο των συναλλαγών, μια διαδικασία που είναι χρονοβόρα και αποτρεπτική.
Το νομικό πλαίσιο και τα κριτήρια χαρακτηρισμού
Ο Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος (ν. 4172/2013), στο άρθρο 65, καθορίζει σαφώς τις προϋποθέσεις για τον χαρακτηρισμό ενός κράτους ως μη συνεργάσιμου. Πρόκειται για χώρες που δεν ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και, βάσει αξιολόγησης του ΟΟΣΑ, δεν συμμορφώνονται “σε μεγάλο βαθμό” με τα πρότυπα διαφάνειας. Πιο συγκεκριμένα, απαιτείται:
- Να μην εφαρμόζουν τις διεθνείς συμφωνίες για ανταλλαγή πληροφοριών.
- Να μην έχουν υπογράψει σχετικές συμφωνίες ή να μην τις έχουν εφαρμόσει αποτελεσματικά.
Ανάλυση: Η θέση της Ελλάδας είναι σύμφωνη με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία διατηρεί τη δική της «μαύρη λίστα» φορολογικών παραδείσων, η οποία, αν και μικρότερη, λειτουργεί συμπληρωματικά. Η ελληνική λίστα παραδοσιακά είναι ευρύτερη, καλύπτοντας περισσότερες δικαιοδοσίες που δεν ανταλλάσσουν επαρκώς πληροφορίες με τις εθνικές φορολογικές αρχές.
Η λίστα του 2024: 39 κράτη στην ερυθρά ζώνη
Σύμφωνα με το ΦΕΚ Β’ 5146/26-09-2025, η επίσημη λίστα των μη συνεργάσιμων κρατών για το φορολογικό έτος 2024 περιλαμβάνει τις ακόλουθες δικαιοδοσίες:
- Αγκόλα
- Αϊτή
- Ακτή Ελεφαντοστού
- Αλγερία
- Ανγκουίλα
- Αντίγκουα και Μπαρμπούντα
- Βανουάτου
- Βασίλειο του Λεσότο
- Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι
- Γκαμπόν
- Γκάνα
- Γουϊάνα
- Γουϊνέα
- Γουατεμάλα
- Ζάμπια
- Ζιμπάμπουε
- Καζακστάν
- Καμπότζη
- Κονγκό
- Λευκορωσία
- Λιβερία
- Μαδαγασκάρη
- Μάλι
- Μπελίζ
- Μαυροβούνιο
- Νίγηρας
- Νικαράγουα
- Ονδούρα
- Παλάου
- Παναμάς
- Σεϋχέλλες
- Σιέρρα Λεόνε
- Τανζανία
- Τόγκο
- Τρινιδάδ και Τομπάγκο
- Τζιμπουτί
- Τσάντ
- Φιλιππίνες
- Φίτζι
Στην εκτίμηση του συντάκτη: Η σταθερότητα, αν όχι η μικρή αύξηση, του αριθμού των χωρών σε αυτή τη λίστα για το 2024 υπογραμμίζει τις διαρκείς προκλήσεις στον αγώνα κατά της διεθνούς φοροδιαφυγής. Η παρουσία του Μαυροβουνίου, το οποίο έχει φιλοδοξίες ένταξης στην ΕΕ, αποτελεί ένα αξιοσημείωτο στοιχείο, δείχνοντας ότι η συμμόρφωση με τα διεθνή φορολογικά πρότυπα είναι κρίσιμος πυλώνας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Μια διαρκής μάχη για τη διαφάνεια
Η ύπαρξη των φορολογικών παραδείσων συνιστά ένα παγκόσμιο πρόβλημα που αποσταθεροποιεί τις εθνικές οικονομίες, μειώνει τα δημόσια έσοδα και επιβαρύνει τους συνεπείς φορολογουμένους. Η ελληνική λίστα δεν λειτουργεί μόνο ως εργαλείο προστασίας των δημόσιων εσόδων, αλλά και ως ξεκάθαρο μήνυμα προς όσους επιδιώκουν την απόκρυψη εισοδημάτων εκτός συνόρων. Ταυτόχρονα, αποτελεί έναν μηχανισμό πίεσης προς τις ίδιες τις χώρες που βρίσκονται στη λίστα, ώστε να συμμορφωθούν με τα διεθνή πρότυπα και να ενταχθούν σε ένα πιο διαφανές φορολογικό περιβάλλον. Η μάχη για τη φορολογική διαφάνεια συνεχίζεται, με την Ελλάδα να συμμετέχει ενεργά στις διεθνείς προσπάθειες.
