Η ακύρωση της συνάντησης κορυφής μεταξύ του Έλληνα Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, σηματοδοτεί μια δυσοίωνη στροφή στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η εξέλιξη αυτή, πέρα από το διπλωματικό της βάρος, υποδηλώνει τον κίνδυνο μιας νέας περιόδου έντασης στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, καθώς οι δίαυλοι επικοινωνίας σε ανώτατο επίπεδο μοιάζουν πλέον να έχουν παγώσει.
Παγωμένοι Δίαυλοι Επικοινωνίας και η Ελληνική Θέση
Η ματαίωση της πολυαναμενόμενης συνάντησης των δύο ηγετών αντικατοπτρίζει ένα αδιέξοδο στον διάλογο Αθήνας – Άγκυρας. Επισήμως, η Αθήνα επιμένει στη βούλησή της για συνέχιση του διαλόγου, τονίζοντας τη σημασία της διατήρησης ανοικτών γραμμών επικοινωνίας. Ωστόσο, στην πράξη, η Τουρκία φέρεται να μην ενδιαφέρεται για διάλογο υπό όρους που δεν ευνοούν τις δικές της απαιτήσεις. Αυτό το κενό στην άμεση επικοινωνία σε κορυφαίο επίπεδο, εκτιμάται στην Αθήνα, ότι καθιστά κάθε ελληνική κίνηση άσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων αντικείμενο μεγαλύτερης καχυποψίας και πιο έντονων αντιδράσεων από την Άγκυρα.
In the author’s assessment: Η απουσία απευθείας διαλόγου μεταξύ των δύο ηγετών μπορεί να οδηγήσει σε παρεξηγήσεις και κλιμάκωση, καθώς η έλλειψη προσωπικής επαφής στερεί το πλαίσιο για την επίλυση διαφορών μέσω αμοιβαίας κατανόησης.
Η Τουρκική Στρατηγική: Σημεία Τριβής και «Κόκκινες Γραμμές»
Η τουρκική πλευρά έχει εκφράσει έντονη δυσαρέσκεια τους τελευταίους μήνες για μια σειρά ενεργειών της Ελλάδας, τις οποίες θεωρεί ότι θίγουν τα συμφέροντά της στην περιοχή. Οι βασικοί λόγοι τριβής περιλαμβάνουν:
- Τον σχεδιασμό θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο.
- Την παραχώρηση οικοπέδων νοτίως της Κρήτης σε αμερικανικούς ενεργειακούς κολοσσούς, όπως η Chevron, για έρευνες υδρογονανθράκων.
- Τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό της Ελλάδας.
- Την παρεμπόδιση της πόντισης του καλωδίου GSI.
Επιπλέον, ο Πρόεδρος Ερντογάν διατύπωσε από το βήμα του ΟΗΕ την ακραία απαίτηση η Τουρκία να έχει λόγο σε όλα τα έργα της Ανατολικής Μεσογείου. Ένας άλλος κρίσιμος παράγοντας που, σύμφωνα με την Αθήνα, πιθανόν ώθησε τον Τούρκο Πρόεδρο στην ακύρωση, είναι η επιθυμία της Ελλάδας για άρση του casus belli – της απειλής πολέμου που η Άγκυρα διατηρεί από το 1995 σε περίπτωση επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων. Το αίτημα αυτό επανέλαβε ο κ. Μητσοτάκης από το ίδιο βήμα των Ηνωμένων Εθνών.
Ανάλυση: Το Παζλ των Ελληνοτουρκικών Σχέσεων και ο Ρόλος της ΕΕ
Η στάση της Τουρκίας ερμηνεύεται ως μια προσπάθεια αναθεωρητισμού και διεκδίκησης ρόλου περιφερειακής δύναμης, με συχνές αναφορές στη «Γαλάζια Πατρίδα» που αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα. Η επιμονή της Ελλάδας στην τήρηση του διεθνούς δικαίου και η προώθηση ενεργειακών σχεδιασμών στην Ανατολική Μεσόγειο, σε συνεργασία με εταίρους όπως οι ΗΠΑ και ευρωπαϊκές χώρες, συγκρούεται ευθέως με τις τουρκικές διεκδικήσεις. Η ένταση δεν είναι μόνο διμερής, αλλά έχει και ευρύτερες περιφερειακές και διεθνείς προεκτάσεις, επηρεάζοντας την ασφάλεια και τη σταθερότητα της ΝΑ Μεσογείου.
Context: Η Ελλάδα, ως κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει το νομικό και πολιτικό έρεισμα να ζητήσει την αλληλεγγύη των εταίρων της απέναντι σε τουρκικές προκλήσεις. Η ΕΕ, αν και συχνά διστακτική, έχει τη δυνατότητα να ασκήσει πίεση στην Άγκυρα, ιδιαίτερα σε ζητήματα που άπτονται των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή της αμφισβήτησης διεθνών συνθηκών.
Επόμενα Βήματα και Προοπτικές
Με την ακύρωση της συνάντησης στον ΟΗΕ και την απουσία του Ερντογάν από τη Σύνοδο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας στην Κοπεγχάγη στις 2 Οκτωβρίου, οι άμεσες προοπτικές για διάλογο σε ανώτατο επίπεδο μοιάζουν απομακρυσμένες. Η Αθήνα θα συνεχίσει πιθανότατα την τακτική της διεθνοποίησης των τουρκικών προκλήσεων, ενημερώνοντας τους εταίρους της και ενισχύοντας τις συμμαχίες της. Τα «θερμά» επεισόδια, όπως η παρεμπόδιση της πόντισης καλωδίων ή οι υπερπτήσεις, ενδέχεται να αυξηθούν, απαιτώντας ψυχραιμία και αποφασιστικότητα στην αντιμετώπισή τους. Η διατήρηση της οδού επικοινωνίας, έστω και σε χαμηλότερο επίπεδο, παραμένει κρίσιμη για την αποφυγή ανεξέλεγκτων καταστάσεων.
