Η πρόσφατη απόφαση της ουγγρικής κυβέρνησης να χαρακτηρίσει το Antifa ως «τρομοκρατική οργάνωση» εγείρει σοβαρά ερωτήματα για τη φύση των πολιτικών διαμαρτυριών, τα όρια της κρατικής εξουσίας και τις διεθνείς επιπτώσεις τέτοιων χαρακτηρισμών. Η κίνηση αυτή, που ακολουθεί ανάλογες δηλώσεις από τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, σηματοδοτεί μια δυνητικά επικίνδυνη στροφή στον τρόπο με τον οποίο οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν την αντιπολίτευση και τους ακτιβιστές, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τις θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας και της ελευθερίας του λόγου.
Η Ουγγαρία χαρακτηρίζει το Antifa «τρομοκρατικό»
Η κυβέρνηση του Ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν, γνωστού για τις αυταρχικές του τάσεις, προχώρησε σε κατασταλτικά μέτρα εναντίον του αριστερού κινήματος Antifa, εντάσσοντάς το σε επικαιροποιημένη λίστα «τρομοκρατικών οργανώσεων και ατόμων». Η απόφαση αυτή συνεπάγεται αυστηρές κυρώσεις, όπως δέσμευση κεφαλαίων και οικονομικών πόρων, περιορισμούς σε χρηματοοικονομικές συναλλαγές, καθώς και πιθανές απελάσεις ή απαγορεύσεις εισόδου για τα εμπλεκόμενα άτομα.
Αρχικά, η λίστα περιελάμβανε μια μη συγκεκριμένη «οργάνωση Antifa» και την ακροαριστερή εξτρεμιστική ομάδα Hammerbande, η οποία είναι γνωστή στη Γερμανία για επιθέσεις εναντίον ακροδεξιών εξτρεμιστών στη Βουδαπέστη τον Φεβρουάριο του 2023. Η εν λόγω κίνηση του Όρμπαν έρχεται ως υλοποίηση προηγούμενης δέσμευσής του, όπου είχε δηλώσει ότι «είναι καιρός η Ουγγαρία να κατατάξει οργανώσεις όπως η Antifa ως τρομοκρατικές, ακολουθώντας το αμερικανικό παράδειγμα», αναφερόμενος ρητά στον πολιτικό σύμμαχό του, Ντόναλντ Τραμπ.
Διεθνείς επιρροές και νομικά κενά
Η απόφαση της Ουγγαρίας δεν είναι αποκομμένη από διεθνείς εξελίξεις. Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, είχε εκφράσει επανειλημμένα την πρόθεσή του να χαρακτηρίσει το Antifa ως «τρομοκρατική οργάνωση», ιδίως μετά από επεισόδια στο Πόρτλαντ. Ο Τραμπ είχε μάλιστα διατάξει την ανάπτυξη στρατευμάτων με «εξουσιοδότηση χρήσης βίας» για την προστασία των εγκαταστάσεων της ICE (υπηρεσία μετανάστευσης) από «μέλη της Antifa και άλλους εσωτερικούς τρομοκράτες».
Ωστόσο, όπως επισημαίνουν πολλοί νομικοί εμπειρογνώμονες στις ΗΠΑ, η νομική βάση για τον χαρακτηρισμό μιας εγχώριας οργάνωσης ως «τρομοκρατικής» είναι εξαιρετικά ασαφής. Το αμερικανικό δίκαιο επιτρέπει τέτοιους χαρακτηρισμούς κυρίως για ξένες τρομοκρατικές οργανώσεις. Αυτό το νομικό κενό υπογραμμίζει την πολιτική φύση τέτοιων δηλώσεων, οι οποίες συχνά αποσκοπούν στην απονομιμοποίηση πολιτικών αντιπάλων παρά στην εφαρμογή συγκεκριμένου νομικού πλαισίου. Analysis: Η έλλειψη σαφούς νομικού μηχανισμού στις ΗΠΑ για τον χαρακτηρισμό εγχώριων ομάδων ως τρομοκρατικών, λειτουργεί ως τροχοπέδη για την άμεση υλοποίηση των προθέσεων του Τραμπ, αλλά δεν εμποδίζει τη ρητορική χρήση του όρου για πολιτικούς σκοπούς.
Τι είναι το Antifa και γιατί αποτελεί στόχο;
Το Antifa, συντομογραφία του “anti-φασιστικό”, δεν είναι μια ενιαία, κεντρικά οργανωμένη ομάδα, αλλά ένα αποκεντρωμένο κίνημα αποτελούμενο από διάφορες αυτόνομες ομάδες και ακτιβιστές που αντιτίθενται στον φασισμό, τον ρατσισμό και την ακροδεξιά. Η ιστορία του αντιφασιστικού κινήματος είναι μακρά, με ρίζες στις αρχές του 20ού αιώνα στην Ευρώπη, ιδίως τη δεκαετία του 1920 και του 1930, ως αντίσταση στην άνοδο του φασισμού και του ναζισμού. Σήμερα, οι τακτικές τους ποικίλλουν, από ειρηνικές διαδηλώσεις και ενημερωτικές εκστρατείες μέχρι άμεση δράση και, σε ορισμένες περιπτώσεις, βίαιες συγκρούσεις με ακροδεξιούς.
Ο χαρακτηρισμός του ως «τρομοκρατικού» από κυβερνήσεις όπως της Ουγγαρίας και από προσωπικότητες όπως ο Τραμπ, αντικατοπτρίζει μια προσπάθεια περιθωριοποίησης και ποινικοποίησης της αριστερής αντιπολίτευσης. Όπως δήλωσε η Δρ. Μάρτα Παρτσόλ, διευθύντρια του Ουγγρικού Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, «η χρήση του όρου ‘τρομοκρατία’ για να περιγράψει ένα χαλαρό πολιτικό κίνημα θέτει επικίνδυνο προηγούμενο για την καταστολή της διαφωνίας» (Ανάλυση: Η Δρ. Παρτσόλ υπογραμμίζει τον κίνδυνο για τις δημοκρατικές ελευθερίες). Η επέκταση του ορισμού της τρομοκρατίας σε πολιτικούς αντιπάλους μπορεί να οδηγήσει σε περιορισμό ατομικών ελευθεριών και εκδημοκρατισμό της καταστολής.
Είναι κρίσιμο να διαχωρίζεται η βία από την πολιτική διαφωνία. Ενώ ορισμένα άτομα που συνδέονται με το Antifa μπορεί να έχουν εμπλακεί σε βίαιες πράξεις, η συντριπτική πλειονότητα των ακτιβιστών ανήκει σε ένα ευρύτερο φάσμα αντιφασιστικών κινημάτων που χρησιμοποιούν νόμιμες μορφές διαμαρτυρίας. Η οριζόντια ποινικοποίηση ολόκληρου του κινήματος είναι, στην ουσία, μια πολιτική επιλογή με σοβαρές επιπτώσεις για τη δημοκρατία.
Επιπτώσεις και προβληματισμοί
Η υιοθέτηση τέτοιων μέτρων στην Ουγγαρία εγείρει ανησυχίες για την πορεία της χώρας προς έναν ολοένα και πιο αυταρχικό πολιτικό μοντέλο. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη Δημοκρατία μέσω του Δικαίου (Επιτροπή της Βενετίας), «Οι ευρείς και ασαφείς ορισμοί της τρομοκρατίας μπορούν να οδηγήσουν σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να γίνουν εργαλείο για την καταστολή της νόμιμης διαφωνίας». Το Σύνταγμα του Ουγγρικού Κράτους, σύμφωνα με ειδικούς, θα μπορούσε να δημιουργήσει πρόσθετες προκλήσεις στην επιβολή τέτοιων μέτρων, εφόσον δεν υπάρχει σαφής νομοθετική βάση για την κατηγοριοποίηση εγχώριων πολιτικών κινημάτων ως τρομοκρατικών, αλλά η κυβέρνηση Όρμπαν έχει ιστορικό παρακάμψεων.
Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να παρατηρηθεί με προσήλωση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και διεθνείς οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς δύναται να δημιουργήσει ένα επικίνδυνο προηγούμενο για τον περιορισμό των πολιτικών ελευθεριών εντός των κρατών μελών.
