Μετά από μια περίοδο έντονης διπλωματικής κινητικότητας, η Ουάσινγκτον φαίνεται να αποσύρεται σταδιακά από το φως της παγκόσμιας ηγεσίας. Υπό την καθοδήγηση του Ντόναλντ Τραμπ, οι Ηνωμένες Πολιτείες αναπροσαρμόζουν τις προτεραιότητες τους, στέλνοντας ένα ξεκάθαρο μήνυμα στους συμμάχους: η ώρα της μεγαλύτερης ευθύνης έχει φτάσει.
Στα τέλη Αυγούστου, Αμερικανοί αξιωματούχοι ενημέρωσαν Ευρωπαίους διπλωμάτες, σύμφωνα με το Reuters, ότι η Ουάσινγκτον σχεδιάζει να μειώσει μέρος της στρατιωτικής βοήθειας προς τις βαλτικές χώρες, δηλαδή Λετονία, Λιθουανία και Εσθονία. Ο Ντέιβιντ Μπέικερ από το Πεντάγωνο, τόνισε ότι η αμερικανική στρατηγική μετατοπίζεται προς έναν πιο «αμερικανοκεντρικό» άξονα: την «υπεράσπιση της αμερικανικής επικράτειας».
Αυτή η μεταστροφή προκαλεί ήδη ανησυχίες. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εκφράζουν φόβους ότι το κενό που αφήνουν οι ΗΠΑ μπορεί να ενθαρρύνει τη ρωσική επιθετικότητα, φόβοι που γρήγορα επιβεβαιώθηκαν.
Παραβιάσεις από τη Ρωσία, απουσία σοβαρής απάντησης από τις ΗΠΑ
Λίγες μόλις ημέρες μετά την αποκάλυψη της πρόθεσης για περικοπές βοήθειας, η Εσθονία ανακοίνωσε ότι ρωσικά αεροσκάφη MiG-31 παραβίασαν τον εναέριο χώρο της. Η αντίδραση προήλθε κυρίως από ιταλικά F-35 που προχώρησαν σε αναχαίτιση, και όχι από τις ΗΠΑ. Ανάλογα περιστατικά καταγράφηκαν και στην Πολωνία, με υπερπτήσεις ρωσικών αεροσκαφών και καταρρίψεις drones.
Η στάση του Ντόναλντ Τραμπ; Υποτονική. Καμία άμεση τοποθέτηση, παρά μόνο μια ασαφής δήλωση με καθυστέρηση ωρών. Αργότερα, στο Truth Social, αρκέστηκε στο «Here we go!».
Αυτή η συμπεριφορά δεν είναι τυχαία. Μετά από ένα καλοκαίρι γεμάτο διπλωματικές κινήσεις – όπως βομβαρδισμοί ιρανικών στόχων, στήριξη προς το Ισραήλ και πιέσεις για κυρώσεις στη Ρωσία – ο Τραμπ φαίνεται πλέον να απομακρύνεται από τη διεθνή σκηνή.
Η στάση του απέναντι στο ΝΑΤΟ επίσης αλλάζει. Παρά τις αρχικές του δεσμεύσεις για αποστολή Patriot στην Ουκρανία, στις πρόσφατες συνομιλίες του με Ευρωπαίους ηγέτες εμφανίστηκε κουρασμένος και αποστασιοποιημένος. Χαρακτηριστικά, φέρεται να δήλωσε ότι «η Ευρώπη περιμένει τις ΗΠΑ να τη σώσουν, ενώ συνεχίζει να αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο».
Η επιστροφή στο «America First»
Η νέα κατεύθυνση δεν εκπλήσσει όσους παρακολουθούν τον Τραμπ. Από την πρώτη του προεκλογική εκστρατεία είχε δείξει ξεκάθαρη προτίμηση σε μια εσωστρεφή στρατηγική με βασικό σύνθημα το «America First». Τώρα, στην πράξη, φαίνεται να εφαρμόζει αυτό το δόγμα με πιο απόλυτο τρόπο.
Επιπλέον, στις 4 Σεπτεμβρίου, σε τηλεδιάσκεψη με Ευρωπαίους ηγέτες, ο Τραμπ ζήτησε κυριολεκτικά 100% δασμούς στην Κίνα και την Ινδία ως «ποινή» για την αγορά ρωσικού πετρελαίου. Παρουσίασε την επιβολή δασμών ως απαραίτητη συνθήκη για να κινητοποιηθούν οι ΗΠΑ.
Αν και κάποιοι ερμηνεύουν αυτή τη στάση ως απόπειρα να ωθήσει την Ευρώπη προς μεγαλύτερη αυτονόμηση, διπλωμάτες κάνουν λόγο για «παγίδα». Η Ευρωπαϊκή Ένωση παραδοσιακά προτιμά τις κυρώσεις έναντι των δασμών, ενώ οι ευρωπαϊκές διαδικασίες είναι αργές και συχνά συγκρουσιακές.
Η επόμενη μέρα για την παγκόσμια ασφάλεια
Η νέα «σιωπηλή» στάση του Λευκού Οίκου δοκιμάζει τις αντοχές των συμμάχων, ενώ η Ρωσία δεν δείχνει διατεθειμένη να χάσει την ευκαιρία. Η παραβίαση του εναέριου χώρου της Εσθονίας την περασμένη Παρασκευή ενδέχεται να αποτελέσει το σημείο καμπής για νέα δεδομένα στην Ανατολική Ευρώπη.
Την ίδια ώρα, επιστολές από τις βαλτικές χώρες προς τον Τραμπ ζητούν επανεξέταση της περικοπής στρατιωτικής βοήθειας —προς το παρόν, χωρίς ανταπόκριση.
Όπως είπε ένας αξιωματούχος του Λευκού Οίκου, «πολλοί από τους Ευρωπαίους συμμάχους μας είναι από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου. Μπορούν να χρηματοδοτήσουν τα δικά τους προγράμματα, αν το θελήσουν».
Ένας πρόεδρος, πολλές και αντικρουόμενες πορείες
Η στάση του Ντόναλντ Τραμπ συνεχίζει να προκαλεί αβεβαιότητα. Από τη μία πλευρά, εμφανίζεται αποφασιστικός και επιθετικός, όταν αποφασίσει να εμπλακεί. Από την άλλη, παραμένει απρόβλεπτος και εσωστρεφής, έτοιμος να αλλάξει ρότα ανά πάσα στιγμή.
«Δεν ενδιαφέρεται να εμπλακεί σε τίποτα, αν δεν είναι βέβαιος πως η επένδυση πολιτικού κεφαλαίου και προσπάθειας θα του αποδώσει κάτι συγκεκριμένο», επισημαίνει ο Άαρον Ντέιβιντ Μίλερ του Carnegie Endowment.
Η παγκόσμια σταθερότητα, όμως, δεν μπορεί να βασίζεται σε τόσο ευμετάβλητους χειρισμούς. Κι αν η Ουάσινγκτον αποσύρεται από το τιμόνι, μένει να φανεί ποιος θα κρατήσει το όχημα της διεθνούς ασφάλειας στον δρόμο.
