Η ιστορική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ΕΔΑΔ) επιβεβαιώνει τη ρωσική ευθύνη για σοβαρές παραβιάσεις στην Ουκρανία, ενώ φωτίζει κρίσιμες πτυχές του πολέμου που συνεχίζεται.
Η καταδίκη της Ρωσίας για την κατάρριψη της πτήσης MH17 και τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, με έδρα το Στρασβούργο, ανακοίνωσε ομόφωνα την ευθύνη της Ρωσίας για την κατάρριψη της μαλαισιανής πτήσης MH17 το 2014. Η απόφαση τονίζει ότι η Μόσχα συμμετείχε σε επανειλημμένες και συστηματικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία.
Αναλυτικά, το ΕΔΑΔ καταδίκασε τις στρατιωτικές επιθέσεις χωρίς διακρίσεις, εκτελέσεις αμάχων, βασανιστήρια και τη χρήση βιασμού ως όπλου πολέμου, ενώ αναφέρθηκε και σε αδικαιολόγητο εκτοπισμό και αναγκαστική μεταφορά αμάχων. Τα αποδεικτικά στοιχεία αποτυπώνουν ένα καθεστώς παράνομων ενεργειών από κρατικούς πράκτορες και αυτονομιστικές ένοπλες ομάδες στην Ουκρανία.
Η αντίδραση του Κρεμλίνου και η σημασία της απόφασης
Παρά την ρητή καταδίκη, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, δήλωσε ότι η Ρωσία αρνείται να αναγνωρίσει ή να συμμορφωθεί με την απόφαση του ΕΔΑΔ, χαρακτηρίζοντας το δικαστήριο άκυρο για τα ρωσικά συμφέροντα.
Η Ρωσία έχει αποβληθεί από το Συμβούλιο της Ευρώπης και το ΕΔΑΔ από το 2022, ενώ το ρωσικό κοινοβούλιο το 2023 ανέστειλε τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου στη χώρα. Ως εκ τούτου, η απόφαση έχει κυρίως συμβολικό χαρακτήρα, τονίζοντας όμως τη νομική βάση για μελλοντικές διεκδικήσεις.
Κατηγορίες για απαγωγή παιδιών και άλλες παραβιάσεις πολέμου
Σε συνέχεια της βασικής υπόθεσης, το δικαστήριο εξέτασε άλλες τρεις υποθέσεις που αφορούν τον πόλεμο στην Ουκρανία. Μεταξύ αυτών, η απαγωγή παιδιών από φιλορώσους αυτονομιστές και η μεταφορά τους στη Ρωσία αποτέλεσε αντικείμενο σοβαρών κατηγοριών. Παράλληλα, ερευνήθηκαν διάφορες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθ’ όλη τη διάρκεια της ένοπλης σύγκρουσης.
Το υπουργείο Δικαιοσύνης της Ουκρανίας χαρακτήρισε την απόφαση μία από τις πιο σημαντικές στη διεθνή νομική πρακτική για διακρατικές υποθέσεις, επισημαίνοντας τη δυναμική που μπορεί να αποκτήσει η νομική μάχη εναντίον των εγκλημάτων πολέμου.
Οι προκλήσεις εφαρμογής της απόφασης
Παρά την αναμενόμενη απόφαση του δικαστηρίου για αποζημιώσεις και αποκατάσταση, το ΕΔΑΔ δεν διαθέτει μηχανισμό επιβολής στις χώρες που απορρίπτουν τη δικαιοδοσία του, όπως η Ρωσία. Αυτό περιορίζει την άμεση πρακτική επίδραση της καταδικαστικής ετυμηγορίας.
Ωστόσο, η απόφαση ενισχύει το νομικό πλαίσιο για τη διεθνή καταδίκη και πίεση προς τη Ρωσία και ανοίγει τον δρόμο για μελλοντικές διεκδικήσεις αποζημιώσεων και δικαιοσύνης για τα θύματα του πολέμου.
