Η ένταση στο Αιγαίο κορυφώθηκε το 1995 με την επίσημη απειλή πολέμου από την Τουρκία, ένα ιστορικό σημείο που καθόρισε τις ελληνοτουρκικές σχέσεις μέχρι σήμερα.
Η ιστορική απειλή της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης το 1995
Στις 8 Ιουνίου 1995, η τουρκική Βουλή ενέκρινε ψήφισμα που διατύπωνε το casus belli, δηλαδή απειλή πολέμου, εναντίον της Ελλάδας σε περίπτωση επέκτασης των χωρικών υδάτων της στα 12 ναυτικά μίλια. Αυτή η κίνηση αποτέλεσε πρωτοφανές γεγονός στη σύγχρονη ευρωπαϊκή διπλωματία, όπου μια χώρα εξουσιοδοτούσε το κράτος της να προβεί ακόμα και σε στρατιωτικά μέτρα για να αποτρέψει την άσκηση ενός διεθνώς κατοχυρωμένου δικαιώματος.
Νομική και γεωπολιτική βάση της διαμάχης
Η Ελλάδα είχε μόλις επικυρώσει τη Διεθνή Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), που της έδινε το δικαίωμα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια. Παρόλο που δεν προχώρησε άμεσα στην επέκταση, διατήρησε το δικαίωμα αυτό ανοιχτό. Αντίθετα, η Τουρκία ερμήνευσε την πρόθεση αυτή ως απειλή για τη ναυτική κυριαρχία της στο Αιγαίο, φοβούμενη πως το 70% των θαλασσίων περιοχών θα περνούσε υπό ελληνικό έλεγχο, έναντι του σημερινού 35%.
Ελληνική αντίδραση και στρατηγική έως σήμερα
Η ελληνική κυβέρνηση αντέδρασε αποφασιστικά, επισημαίνοντας πως τα 12 μίλια αποτελούν νόμιμο και απαράβατο κυριαρχικό δικαίωμα. Παρόλα αυτά, προτίμησε να μην προχωρήσει στην επέκταση ώστε να αποφευχθεί κλιμάκωση της έντασης. Η απειλή του casus belli όμως, παρέμεινε ως σημαντικός παράγοντας πίεσης και πολιτικής βαρύτητας που επηρεάζει κάθε διπλωματική και στρατιωτική δράση στο Αιγαίο.
Η επίδραση του casus belli στις ελληνοτουρκικές σχέσεις
Το 1995 σήμανε την αρχή μιας περιόδου συνεχούς έντασης, η οποία κορυφώθηκε με την κρίση των Ιμίων το 1996. Το casus belli σήμερα εξακολουθεί να χρησιμοποιείται από την τουρκική πολιτική ηγεσία ως απάντηση σε κάθε ελληνική αναφορά σε θέματα αιγιαλίτιδας ζώνης ή ΑΟΖ. Η Ελλάδα, από πλευράς της, διατηρεί το δικαίωμα για μελλοντική άσκηση της επέκτασης, καταγγέλλοντας παράλληλα την απειλή ως παραβίαση του Χάρτη του ΟΗΕ, όπου απαγορεύεται η απειλή χρήσης βίας.
Σημερινό πλαίσιο και γεωπολιτική σημασία
Το ζήτημα των 12 ναυτικών μιλίων παραμένει κόκκινη γραμμή για την Ελλάδα και καθορίζει τις ισορροπίες ασφάλειας στην περιοχή του Αιγαίου. Η ύπαρξη του casus belli λειτουργεί ως υπενθύμιση των πολύπλευρων προκλήσεων στην περιοχή και των δυσκολιών στο διάλογο Ελλάδας – Τουρκίας.
Ιστορικά γεγονότα της ημέρας
- 632: Θάνατος του προφήτη Μωάμεθ, ιδρυτή του Ισλάμ.
- 1995: Η Τουρκική Εθνοσυνέλευση εκδίδει το casus belli κατά της Ελλάδας.
- 1995: Η Εθνική Πινακοθήκη αγοράζει τον πίνακα «Ο Άγιος Πέτρος» του Ελ Γκρέκο.
- 2000: Η οργάνωση 17 Νοέμβρη δολοφονεί τον Βρετανό στρατιωτικό ακόλουθο Στίβεν Σόντερς.
Γεννήσεις
- 1810: Ρόμπερτ Σούμαν, Γερμανός ρομαντικός συνθέτης.
- 1895: Σαντιάγο Μπερναμπέου, Ισπανός ποδοσφαιριστής και πρόεδρος της Ρεάλ Μαδρίτης.
- 1916: Φράνσις Κρικ, συνδημιουργός του DNA.
- 1940: Νάνσι Σινάτρα, Αμερικανίδα τραγουδίστρια.
- 1951: Μπόνι Τάιλερ, Ουαλή τραγουδίστρια.
- 1955: Τιμ Μπέρνερς Λι, εφευρέτης του Παγκόσμιου Ιστού.
- 1961: Καίτη Γαρμπή, Ελληνίδα τραγουδίστρια.
- 1977: Κάνιε Γουέστ, Αμερικανός ράπερ και παραγωγός.
- 1978: Μαρία Μενούνος, Ελληνοαμερικανίδα παρουσιάστρια και ηθοποιός.
Θάνατοι
- 2010: Ανδρέας Βουτσινάς, Έλληνας ηθοποιός και σκηνοθέτης.
- 2018: Άντονι Μπουρντέν, Αμερικανός σεφ και παρουσιαστής.
Εορτολόγιο
Καλλιόπη
Εθνικές εορτές και επετείοι
Παγκόσμια Ημέρα κατά των Εγκεφαλικών Όγκων
Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών
