Η θρησκευτική ταυτότητα στην Αμερική είχε μια σταθερή πτώση για 30 χρόνια. Τι συμβαίνει όμως τώρα με τη Gen Z;
Η Αναπάντεχη Θρησκευτική Στροφή της Gen Z στην Αμερική
Για σχεδόν τρεις δεκαετίες, η ιστορία της θρησκείας στις Ηνωμένες Πολιτείες φαινόταν προδιαγεγραμμένη: μια αδιάλειπτη, ετήσια μείωση της θρησκευτικής ταυτότητας. Από τη δεκαετία του 1990, το ποσοστό των Αμερικανών που δήλωναν χριστιανοί ή ότι ανήκουν σε κάποια συγκεκριμένη θρησκεία άρχισε να συρρικνώνεται αισθητά. Συγχρόνως, αυξανόταν σταθερά η ομάδα των ατόμων που δήλωναν ότι δεν ανήκουν σε καμία θρησκεία, οι λεγόμενοι «κανένας» ή άθρησκοι. Οι Αμερικανοί εγκατέλειπαν μαζικά τη θρησκευτική τους ταυτότητα, φαινόμενο που δεν συνοδευόταν από στροφή σε άλλες θρησκείες ή ανάπτυξη θρησκευτικότητας σε μεταγενέστερα στάδια της ζωής.
Ωστόσο, αυτή η μακροχρόνια τάση φαίνεται πλέον να ανατρέπεται. Τα τελευταία πέντε χρόνια, το ποσοστό των άθρησκων σταθεροποιήθηκε, κινούμενο γύρω στο 30%, σύμφωνα με διάφορες έρευνες. Ένας βασικός παράγοντας πίσω από αυτή τη σταθεροποίηση είναι η Generation Z (Gen Z). Πρόκειται για τη νέα δημογραφική ομάδα, που ακολουθεί τους millennials, και περιλαμβάνει άτομα που γεννήθηκαν περίπου στα μέσα με τέλη της δεκαετίας του ’90 μέχρι το 2012.
Γύρω από την περίοδο έναρξης or λίγο μετά το ξέσπασμα της πανδημίας Covid-19, οι νεότεροι Αμερικανοί άρχισαν να βρίσκουν ή να διατηρούν τη θρησκευτική τους πίστη σε υψηλότερα ποσοστά σε σύγκριση με τις προηγούμενες γενιές. Τα στατιστικά δεδομένα είναι ενδεικτικά: ενώ το ποσοστό των άθρησκων εκτοξεύθηκε κατά περίπου 40% από το 2008 έως το 2013, η άνοδος επιβραδύνθηκε σημαντικά μεταξύ 2013 και 2018. Το 2020, η αύξηση ουσιαστικά σταμάτησε να είναι στατιστικά σημαντική.
Σχολιάζοντας αυτή την εξέλιξη, ο Ryan Burge, αναπληρωτής καθηγητής πολιτικών επιστημών και αναλυτής δεδομένων, επισημαίνει ότι η στασιμότητα αυτή οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι οι νεότερες γενιές χάνουν τη θρησκευτική τους ταυτότητα με πιο αργούς ρυθμούς. «Από καθαρά στατιστική άποψη, δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα αν υπάρχει μεγαλύτερο ποσοστό άθρησκων στις Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα σε σχέση με το 2019», έγραψε το 2024, υπογραμμίζοντας τη νέα σταθεροποίηση.
Τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο, η απομάκρυνση από τη θρησκεία άρχισε να επιβραδύνεται. Συγκεκριμένα θρησκευτικά ρεύματα, όπως ο καθολικισμός ή οι μη δογματικές χριστιανικές εκκλησίες, καταγράφουν μάλιστα άνοδο. Σε αντίθεση με την επικρατούσα τάση αθεΐας και αγνωστικισμού που χαρακτήρισε τους millennials, κάποιοι από τους zoomers φαίνεται να επιλέγουν τη θρησκεία ως μορφή αντισυστημικής έκφρασης ή αναζήτησης ταυτότητας.
Ανδρική Θρησκευτικότητα vs. Γυναικεία Απομάκρυνση και η Πολιτική Διάσταση
Είναι αξιοσημείωτο πως υπάρχει μια έντονη διαφοροποίηση ανάμεσα στα φύλα όσον αφορά τη θρησκευτική στροφή της Gen Z. Οι νεαροί άντρες γίνονται σημαντικά πιο θρησκευόμενοι, ενώ οι γυναίκες που διατηρούν θρησκευτική ταυτότητα τείνουν να προσανατολίζονται σε πιο φιλελεύθερες και ανεκτικές θρησκευτικές παραδόσεις, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ.
Οι άνδρες της Gen Z είναι πλέον σημαντικά πιο πιθανό να παρακολουθούν θρησκευτικές τελετές σε σχέση με τις γυναίκες, μια αντιστροφή της προηγούμενης τάσης. Αντίθετα, πολλές νέες γυναίκες εγκαταλείπουν μαζικά τις εκκλησίες. Κύριος λόγος, σύμφωνα με έρευνες του American Enterprise Institute, είναι η στάση των θρησκευτικών ιδρυμάτων απέναντι σε ζητήματα φύλου, ταυτότητας και ισότητας.
Μια σχετική μελέτη έδειξε ότι περίπου τα δύο τρίτα των νεαρών γυναικών πιστεύουν πως «οι περισσότερες εκκλησίες και θρησκευτικές κοινότητες δεν αντιμετωπίζουν ισότιμα άνδρες και γυναίκες». Επιπρόσθετα, η αρνητική στάση απέναντι στην LGBTQ κοινότητα αποτελεί βασικό λόγο απομάκρυνσης των νέων γυναικών από τη θρησκεία.
Ταυτόχρονα, η παρουσία θρησκευτικών αναφορών σε περιεχόμενο της alt-right, το οποίο συχνά στοχεύει νεαρούς άνδρες, φαίνεται να ενισχύει την τάση αύξησης της θρησκευτικότητας στους άνδρες της Gen Z. Μια γενιά ανδρών βρίσκει κοινότητα και νοήμα μέσα στη θρησκεία, κάτι που παράλληλα φαίνεται να ισχυροποιεί τις ήδη συντηρητικές πολιτικές τους τάσεις –στοιχείο που φάνηκε και στις εκλογές του 2024 στις ΗΠΑ.
Μελλοντικές Προοπτικές: Θα Διαρκέσει αυτή η Τάση;
Είναι νωρίς ακόμα για να πούμε με βεβαιότητα αν αυτή η φαινομενική επιστροφή στη θρησκεία θα διαρκέσει ή αν πρόκειται για μια προσωρινή διακύμανση. Τα δεδομένα δείχνουν ότι ίσως έχουμε φτάσει σε ένα σημείο προσωρινής ισορροπίας όσον αφορά τη θρησκευτική ταυτότητα των Αμερικανών.
Το σημαντικότερο στοιχείο που μπορεί να προβλέψει τη διατήρηση της θρησκευτικής πίστης είναι το πόσο θρησκευτικοί ήταν οι γονείς ενός ατόμου. Εάν η πιο πιστή Gen Z διατηρήσει την πίστη της και, με τη σειρά της, μεγαλώσει παιδιά με ανάλογα θρησκευτικά πρότυπα, τότε η μέχρι πρότινος θεωρούμενη αναπόφευκτη και αδιάκοπη πτώση της αμερικανικής θρησκευτικότητας μπορεί τελικά να αποδειχθεί πολύ λιγότερο δραματική απ’ ό,τι φαινόταν μέχρι πρόσφατα.
