Έντονες αντιδράσεις έχει προκαλέσει η απόφαση του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να φυλακίσει τον Δήμαρχο Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου, με πολλούς να κάνουν λόγο για ολική οπισθοδρόμηση της δημοκρατίας στην Τουρκία.
Η Τουρκία οδεύει προς απολυταρχία;
Η κίνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να φυλακίσει τον Εκρέμ Ιμάμογλου, τον ισχυρότερο πολιτικό του αντίπαλο και Δήμαρχο Κωνσταντινούπολης, πυροδότησε σφοδρές αντιδράσεις και μποϊκοτάζ εντός της Τουρκίας. Οι κατηγορίες εναντίον του Ιμάμογλου για διαφθορά και τρομοκρατία θεωρούνται από πολλούς ως προσχηματικές, με σκοπό την εξουδετέρωση ενός πιθανού αντιπάλου. Πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι η ενέργεια αυτή αποτελεί ένα κρίσιμο σημείο για τη δημοκρατία στην Τουρκία, οδηγώντας τη χώρα σε μια πιο αυταρχική διακυβέρνηση.
Ωστόσο, παρά τις κινήσεις αυτές, σύμφωνα με το Foreign Policy, υπάρχουν παράγοντες που εμποδίζουν την πλήρη μετατροπή της Τουρκίας σε μια απολυταρχική δικτατορία. Η τουρκική οικονομία και οι πολιτικές δομές δεν είναι πλήρως ελεγχόμενες από τον Ερντογάν. Ένα σημαντικό εμπόδιο είναι η έλλειψη ενός απόλυτα πιστού κατασταλτικού μηχανισμού, κυρίως στον στρατό, ο οποίος παραδοσιακά διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της εξουσίας σε αυταρχικά καθεστώτα. Η πολιτική επιρροή των ενόπλων δυνάμεων και η διαμόρφωση της κοινής γνώμης είναι παράγοντες που ο Ερντογάν προσπαθεί να ελέγξει, αλλά με περιορισμένη επιτυχία.
Πολιτικοποίηση του Στρατού
Από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, ο Ερντογάν στοχεύει στην αποδυνάμωση της πιθανότητας στρατιωτικών πραξικοπημάτων, αναδιοργανώνοντας την ηγεσία του στρατού και απομακρύνοντας αντιφρονούντες. Η απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, η οποία οργανώθηκε από οπαδούς του Φετουλάχ Γκιουλέν, οδήγησε σε περαιτέρω εκκαθαρίσεις.
Παρότι ο Ερντογάν έχει εξασφαλίσει την υπακοή της ανώτατης στρατιωτικής ηγεσίας, ο στρατός παραμένει βαθιά πολιτικοποιημένος σε όλα τα επίπεδα. Ένας πιστός στρατός υπακούει άνευ όρων και ευθυγραμμίζεται ιδεολογικά με το καθεστώς. Ένας πολιτικοποιημένος στρατός είναι διχασμένος, επηρεασμένος από πολιτικές προσδοκίες και εσωτερικά δύσπιστος, παρά την ενιαία επιφάνεια.
Ανταγωνιστικός Αυταρχισμός και Εκλογική Ακεραιότητα
Η Τουρκία υπό τον Ερντογάν έχει χαρακτηριστεί ως ένα ανταγωνιστικό αυταρχικό καθεστώς. Οι εκλογές διεξάγονται, αλλά δεν είναι δίκαιες. Οι συλλήψεις του Εκρέμ Ιμάμογλου, των προέδρων του εθνικιστικού κόμματος Zafer και του φιλοκουρδικού Κόμματος Ισότητας και Δημοκρατίας των Λαών, σε συνδυασμό με τη διάβρωση της εκλογικής ακεραιότητας, έχουν δημιουργήσει ένα ασταθές πολιτικό περιβάλλον. Πολλοί πιστεύουν ότι η εναλλαγή εξουσίας μέσω των εκλογών είναι σχεδόν αδύνατη.
Χωρίς έναν στρατό πλήρως πιστό στο καθεστώς, η Τουρκία δεν έχει μετατραπεί σε μια πλήρως κατασταλτική απολυταρχία. Βρίσκεται σε μια ασταθή ενδιάμεση κατάσταση, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «μη ανταγωνιστική απολυταρχία» ή «ημι-κατασταλτική δικτατορία», η οποία ενέχει ιδιαίτερους κινδύνους. Η ελευθερία του τύπου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης παραμένουν σημαντικές προκλήσεις για την τουρκική δημοκρατία.
Η Επικίνδυνη Εξάρτηση από τον Στρατό
Ο Ερντογάν ενδέχεται να επιχειρήσει να χρησιμοποιήσει τις ένοπλες δυνάμεις για την καταστολή της διαφωνίας. Όμως, η ιστορία της Τουρκίας και της ευρύτερης περιοχής δείχνει ότι όσο περισσότερο οι αυταρχικοί ηγέτες στηρίζονται στους στρατούς τους για την καταστολή, τόσο πιο πιθανό είναι να χάσουν τον έλεγχο επάνω τους. Η διατήρηση της σταθερότητας και η αποφυγή μιας πιθανής κλιμάκωσης της πολιτικής κρίσης απαιτούν εναλλακτικές στρατηγικές και σεβασμό στους δημοκρατικούς θεσμούς.
