Μια ματιά στο παρελθόν: Σαν σήμερα, το 1918, η Εκκλησία της Ελλάδος καταδίκαζε το “κάψιμο του Ιούδα”, ένα έθιμο με βαθιές ρίζες, αλλά και αμφιλεγόμενες προεκτάσεις.
Η Εκκλησία εναντίον του εθίμου
Στις 17 Απριλίου 1918, η Εκκλησία της Ελλάδος εξέδωσε μια σημαντική εγκύκλιο, την τρίτη κατά σειρά μέσα σε λίγα χρόνια, με σκοπό την κατάργηση του εθίμου του “καψίματος του Ιούδα”. Αυτή η πρακτική, που αναβίωνε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, περιλάμβανε την κατασκευή και καύση ενός ομοιώματος που συμβόλιζε τον Ιούδα τον Ισκαριώτη, τον μαθητή που πρόδωσε τον Ιησού Χριστό. Η Εκκλησία, ωστόσο, έβλεπε με αυξανόμενη ανησυχία αυτό το έθιμο, θεωρώντας το ξένο προς τη διδασκαλία της και δυνητικά επικίνδυνο.
Θεολογική και κοινωνική κριτική
Η εγκύκλιος του 1918 χαρακτήριζε το “κάψιμο του Ιούδα” ως “βάρβαρον και ανθελληνικόν έθιμον”, τονίζοντας ότι “ουδεμίαν σχέσιν έχει με την αληθή χριστιανικήν πίστιν”. Η Ιερά Σύνοδος, με αυτή την απόφαση, προσπαθούσε να αποσυνδέσει την επίσημη θρησκευτική πρακτική από λαϊκές εκδηλώσεις που θεωρούσε ότι προάγουν μισαλλοδοξία και διακρίσεις. Η κριτική δεν περιοριζόταν μόνο στη θεολογική διάσταση, αλλά επεκτεινόταν και στην κοινωνική, καθώς το ομοίωμα του Ιούδα συχνά απεικονιζόταν με στερεότυπα που συνδέονταν με αντισημιτικές προκαταλήψεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το ομοίωμα αποκαλούνταν ευθέως “ο Εβραίος”, ενισχύοντας την ιδέα της συλλογικής ενοχής των Εβραίων για τον θάνατο του Χριστού.
Εθνικισμός και θρησκευτικός διχασμός
Η εγκύκλιος εκδόθηκε σε μια κρίσιμη περίοδο για την Ευρώπη και την Ελλάδα. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε μόλις τελειώσει, οι εθνικισμοί ήταν σε έξαρση και η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατέρρεε. Σε αυτό το πλαίσιο, η Εκκλησία της Ελλάδος φαίνεται να ανησυχούσε ότι το “κάψιμο του Ιούδα” θα μπορούσε να ενισχύσει τον θρησκευτικό διχασμό και να τροφοδοτήσει διακρίσεις κατά των εβραϊκών κοινοτήτων. Γι’ αυτό και η εγκύκλιος τόνιζε ότι το έθιμο αυτό ήταν αντίθετο προς το ελληνικό ήθος, υποδεικνύοντας την επιθυμία της Εκκλησίας για μια πιο “πολιτισμένη” και λιγότερο επιθετική έκφραση της πίστης.
Η επιβίωση του εθίμου
Παρά τις προσπάθειες της Εκκλησίας, το έθιμο του “καψίματος του Ιούδα” δεν εξαφανίστηκε εντελώς. Μέχρι σήμερα, αναβιώνει σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, αν και συχνά με πιο ήπιες μορφές και με μεγαλύτερη ευαισθησία απέναντι στις αντισημιτικές προεκτάσεις. Η ιστορία αυτού του εθίμου αποτελεί ένα παράδειγμα της διαρκούς έντασης μεταξύ θρησκευτικής παράδοσης, λαϊκής κουλτούρας και κοινωνικής ευαισθησίας.
Σαν σήμερα, επίσης:
- 1996: Ο Παναθηναϊκός ηττάται από τον Άγιαξ με 3-0 στο ΟΑΚΑ.
- 2011: Πέθανε ο Νίκος Παπάζογλου, εμβληματικός τραγουδοποιός.
- 2012: Απεβίωσε ο Δημήτρης Μητροπάνος, μια από τις σημαντικότερες φωνές του ελληνικού τραγουδιού.
- 2014: Έφυγε από τη ζωή ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, κολομβιανός συγγραφέας και νομπελίστας.
- 2021: Ο παγκόσμιος αριθμός θανάτων από COVID-19 ξεπέρασε τα 3 εκατομμύρια.
Γεννήσεις
- 1863: Κωνσταντίνος Καβάφης, κορυφαίος Έλληνας ποιητής.
- 1916: Τάκης Βαρβιτσιώτης, Έλληνας ποιητής και εκπρόσωπος του υπερρεαλισμού.
- 1989: Βούλα Παπαχρήστου, Ελληνίδα αθλήτρια του τριπλούν.
- 1992: Σκοντράν Μουσταφί, Γερμανός ποδοσφαιριστής.
Θάνατοι
- 2003: Γιάννης Λάτσης, Έλληνας εφοπλιστής και επιχειρηματίας.
- 2010: Άννα Καλουτά, Ελληνίδα ηθοποιός.
- 2011: Νίκος Παπάζογλου, Έλληνας τραγουδοποιός.
- 2012: Δημήτρης Μητροπάνος, Έλληνας τραγουδιστής.
- 2014: Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, Κολομβιανός συγγραφέας.
Εθνικές Επέτειοι
- Παγκόσμια Ημέρα Αγροτικής Πάλης
- Παγκόσμια Ημέρα Αιμορροφιλίας
