Ανησυχία προκαλεί η πρόσφατη απόφαση του Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, να συμπεριληφθούν οκτώ καρτέλ ναρκωτικών, συμμορίες και μαφίες από τη Λατινική Αμερική στη λίστα των ξένων «τρομοκρατικών» οργανώσεων. Η εν λόγω απόφαση εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις στην περιφερειακή σταθερότητα και τις σχέσεις μεταξύ των χωρών.
Μεταξύ των οκτώ εγκληματικών οργανώσεων που χαρακτηρίστηκαν ως «τρομοκρατικές» συγκαταλέγονται τα δύο πιο ισχυρά μεξικανικά καρτέλ: το Καρτέλ Σιναλόα και το Καρτέλ Νέα Γενιά του Χαλίσκο. Αυτά τα καρτέλ διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στο διεθνές εμπόριο ναρκωτικών και η προσθήκη τους στη λίστα μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένες προσπάθειες καταστολής.
Εκτός από τα προαναφερθέντα καρτέλ, στη λίστα περιλαμβάνονται επίσης η Φαμίλια Μιτσοακάνα (Μεξικό), η Τρεν ντε Αράγουα (Βενεζουέλα) και η Μάρα Σαλβατρούτσα (MS-13, Κεντρική Αμερική). Η συμπερίληψη αυτών των οργανώσεων στον κατάλογο υπογραμμίζει την αυξανόμενη ανησυχία των ΗΠΑ για τις απειλές που θέτουν στην «εθνική ασφάλεια, την εξωτερική πολιτική και την οικονομία» τους.
Η απόφαση του Προέδρου Τραμπ παρέχει στην κυβέρνησή του διευρυμένες εξουσίες, ιδίως όσον αφορά την επιβολή οικονομικών κυρώσεων σε ηγέτες και συνεργάτες των εν λόγω συμμοριών. Αυτό θα μπορούσε να περιορίσει την ικανότητά τους να χρηματοδοτούν τις δραστηριότητές τους.
Ωστόσο, ένα από τα πιο ανησυχητικά στοιχεία της απόφασης είναι η πιθανότητα στρατιωτικής δράσης, η οποία θα υπερέβαινε την αστυνομική συνεργασία και θα παραβίαζε την «εθνική κυριαρχία του Μεξικού», όπως επισημαίνει ο Στίβεν Ντάντλεϊ, συνδιευθυντής και συνιδρυτής του ινστιτούτου InSight Crime, ενός κέντρου μελετών για την οργανωμένη εγκληματικότητα στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική.
Αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, όπως η εφημερίδα New York Times, αναφέρουν ότι έχουν αυξηθεί οι μυστικές πτήσεις αμερικανικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών στον εναέριο χώρο του Μεξικού για τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις δραστηριότητες των καρτέλ ναρκωτικών, ειδικά για τα εργαστήριά τους όπου παρασκευάζονται τα ναρκωτικά. Αυτές οι ενέργειες έχουν εγείρει ανησυχίες σχετικά με την εθνική κυριαρχία και την ανάγκη αμοιβαίου σεβασμού.
Η Πρόεδρος του Μεξικού, Κλαούδια Σέινμπαουμ, αναγνώρισε ότι αυτές οι επιχειρήσεις πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της διμερούς συνεργασίας εδώ και «πολλά χρόνια». Ωστόσο, η πρόσφατη απόφαση των ΗΠΑ έχει προκαλέσει εντάσεις και ανησυχίες στην μεξικανική κυβέρνηση.
Ειδικοί εκτιμούν ότι η απόφαση μπορεί να έχει και άλλες συνέπειες. Για παράδειγμα, αν μια μεξικανική θυγατρική αμερικανικής εταιρείας υποκύψει σε απειλές ή εκβιασμούς και δώσει χρήματα σε καρτέλ, η μητρική στις ΗΠΑ θα μπορούσε να βρεθεί κατηγορούμενη για «υλική υποστήριξη» της τρομοκρατίας, όπως παρατηρεί ο ερευνητής του InSight Crime.
Το Μεξικό έχει εκφράσει την αντίθεσή του στην απόφαση του Προέδρου Τραμπ, λόγω του κινδύνου ανάμιξης των ΗΠΑ σε εσωτερικές υποθέσεις. Η μεξικανική κυβέρνηση τονίζει τη σημασία του αμοιβαίου σεβασμού και της συνεργασίας στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου.
Μια ενδεχόμενη μονομερής επίθεση θα αντιμετωπιζόταν από το Μεξικό ως «εισβολή» και «κάθε υπάρχουσα αστυνομική συνεργασία θα διακοπτόταν», προειδοποίησε η Βάντα Φέλμπαμπ-Μπράουν, ειδική του ινστιτούτου Μπρούκιγκς της Ουάσιγκτον, σε άρθρο της στην επιθεώρηση Foreign Affairs. Η δήλωση αυτή υπογραμμίζει τις σοβαρές συνέπειες που θα μπορούσε να έχει μια στρατιωτική επέμβαση.
Παράλληλα, ο Ισημερινός ζήτησε από «σύμμαχες χώρες» να στείλουν «ειδικές δυνάμεις» για να βοηθήσουν στον «πόλεμο» εναντίον συμμοριών που διακινούν ναρκωτικά, χωρίς να διευκρινίσει ποιες χώρες κάλεσε. Η κίνηση αυτή αντανακλά την αυξανόμενη ανησυχία για την εξάπλωση της εγκληματικότητας και την ανάγκη για διεθνή συνεργασία.
Ειδικοί εκφράζουν αμφιβολίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα των μέτρων που λαμβάνονται για την αναχαίτιση της διακίνησης φαιντανύλης, ενός ισχυρού συνθετικού οπιοειδούς που ευθύνεται για χιλιάδες θανάτους από υπερβολική δόση στις ΗΠΑ. Η φαιντανύλη είναι εξαιρετικά επικίνδυνη και η διακίνησή της είναι δύσκολο να ελεγχθεί λόγω των μικροσκοπικών ποσοτήτων και των πολυσύχναστων συνόρων.
«Δεν χρειάζεται ένα φορτηγό, ένα πλοίο, ένα αεροπλάνο, χρειάζονται ανθρώπινα όντα»
Όπως εξηγεί ο κ. Ντάντλεϊ του InSight Crime, «Δεν χρειάζεται ένα φορτηγό, ένα πλοίο, ένα αεροπλάνο, χρειάζονται ανθρώπινα όντα» για τη διακίνηση φαιντανύλης. Το γεγονός ότι τα σύνορα διασχίζουν καθημερινά εκατομμύρια άνθρωποι καθιστά «αδύνατο» τον έλεγχο του λαθρεμπορίου. Η πρόκληση αυτή απαιτεί καινοτόμες στρατηγικές και διεθνή συνεργασία για την αντιμετώπιση της διακίνησης ναρκωτικών.
Ο Στίβεν Ντάντλεϊ εκφράζει αμφιβολίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα της εξάλειψης των καρτέλ ναρκωτικών μέσω στρατιωτικής δράσης ή δικαστικών ενεργειών, καθώς πρόκειται για «περίπλοκες και διάσπαρτες» οργανώσεις, ικανές να αναδιοργανώνονται με αξιοσημείωτη ταχύτητα. Η πολυπλοκότητα αυτή απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που να συνδυάζει την επιβολή του νόμου, την πρόληψη και τις κοινωνικές πολιτικές.
Τέλος, υπογραμμίζει ότι είναι λαθεμένο να «μιλάμε για το Καρτέλ Σιναλόα ως εάν να επρόκειτο για μονολιθικό ζήτημα», αναφερόμενος στον αυξανόμενο ατομικισμό στις εγκληματικές οργανώσεις. Η κατανόηση της δυναμικής και της δομής αυτών των οργανώσεων είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη αποτελεσματικών στρατηγικών αντιμετώπισης.
