«Το Αμάρτημα της Μητρός μου», ένα εμβληματικό διήγημα του Γεωργίου Βιζυηνού, αναγνωρίζεται ευρέως ως ένα από τα κορυφαία έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Ξεχωρίζει για την ψυχογραφική του προσέγγιση, εμβαθύνοντας στα κίνητρα και τις εσωτερικές συγκρούσεις των χαρακτήρων, υπερβαίνοντας τα όρια της απλής ηθογραφίας.
Ο Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος, ηθοποιός και σκηνοθέτης, παρουσιάζει για δεύτερη θεατρική σεζόν με μεγάλη επιτυχία, μια εξαιρετική σκηνική μεταφορά αυτού του μικρού αριστουργήματος, που φέρει έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία από τη ζωή του συγγραφέα Βιζυηνού και πρωτοδημοσιεύτηκε το 1883. Αυτός ο καθηλωτικός μονόλογος, ερμηνευμένος από τον ίδιο τον Γιαννακόπουλο, έχει κερδίσει την αγάπη του κοινού και την αναγνώριση των κριτικών.
Με αφορμή την συνεχιζόμενη θεατρική παράσταση στο θέατρο Radar, είχαμε μια εις βάθος συζήτηση με τον Κωνσταντίνο Γιαννακόπουλο για το «Το αμάρτημα της μητρός μου», εξερευνώντας τη διαχρονική του αξία και τη σημασία του ως λογοτεχνικό κείμενο. Ο σκηνοθέτης και ηθοποιός μοιράστηκε την προσωπική του σκηνοθετική προσέγγιση αυτού του ψυχογραφικού έργου, αναλύοντας τα τραύματα που προκαλούνται από την μητρική απόρριψη και εξετάζοντας τη βαθύτερη έννοια της αμαρτίας.
– Τι καθιστά «Το Αμάρτημα της Μητρός μου» ένα από τα σημαντικότερα έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας;
Ο Βιζυηνός, με αυτό το διήγημα, εισάγει στην ελληνική διηγηματογραφία μια πρωτόγνωρη εξερεύνηση του ψυχικού κόσμου και του εσωτερικού προβληματισμού, περιοχές που μέχρι τότε περιορίζονταν στην ηθογραφία. Και το κάνει με έναν τρόπο που συγκλονίζει. Έχει το θάρρος να αποκαλύψει δημόσια το αμάρτημα της μητέρας του, την πηγή του προσωπικού του τραύματος. Όλα αυτά, δοσμένα με έναν πλούσιο γλωσσικό θησαυρό και μια συγγραφική ωριμότητα που ξεπερνά τις προηγούμενες προσπάθειες. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι σπουδές του στη Γερμανία, όπου μελέτησε Ψυχολογία και Φιλοσοφία με τους κορυφαίους δασκάλους της εποχής.
– Τι σας γοήτευσε περισσότερο στο έργο, ώστε να το μεταφέρετε στη σκηνή;
Η ειλικρίνεια του. Η αριστοτεχνική πλοκή. Η ψυχογραφική ακρίβεια με την οποία σκιαγραφούνται η μητέρα και ο ίδιος ο συγγραφέας, ειδικά στην παιδική του ηλικία. Οι εικόνες που δημιουργούνται μέσα από τον λόγο είναι τόσο έντονες που μένουν αξέχαστες. Η πρώτη μου επαφή με το κείμενο ήταν πριν από δέκα χρόνια. Ανακάλυπτα συνεχώς πτυχές που πίστευα ότι μπορούσαν να φωτιστούν διαφορετικά, και σημεία που είχα παραβλέψει και ήθελα να αναδείξω. Έτσι, με το πέρασμα του χρόνου, η ανάγκη μου μεγάλωνε, μέχρι που αποφάσισα να το πραγματοποιήσω.
– Το έργο έχει έντονο ψυχογραφικό χαρακτήρα. Πώς προσεγγίζετε σκηνοθετικά αυτό το ψυχικό ταξίδι;
Κατ’ αρχάς, προσπαθώ να είμαι όσο το δυνατόν πιο πιστός στο κείμενο. Δεν παρεμβαίνω αυθαίρετα, αλλά προσπαθώ να αναδείξω τις ήδη υπάρχουσες δυναμικές. Στόχος μου είναι να δημιουργήσω μια ατμόσφαιρα που επιτρέπει στον θεατή να βιώσει το ψυχικό ταξίδι του Γιωργή. Χρησιμοποιώ λιτά σκηνικά στοιχεία και δίνω έμφαση στην ερμηνεία, ώστε να αναδειχθεί η εσωτερική ένταση του έργου. Επίσης, μελετώ διεξοδικά την εποχή και το κοινωνικό πλαίσιο, ώστε να αποδώσω με ακρίβεια την ψυχολογία των χαρακτήρων. Η ψυχολογία του παιδιού κατέχει κεντρικό ρόλο στην παράσταση. Ειδικότερα, η παιδική ψυχή και οι επιπτώσεις της απόρριψης.
– Πόσο βαθιά είναι τα σημάδια που αφήνει η απόρριψη ενός παιδιού από τη μητέρα του; Επουλώνονται ποτέ;
Δεν νομίζω ότι επουλώνονται ποτέ εντελώς. Μπορεί να κλείσει το μεγαλύτερο μέρος της πληγής, και αυτό είναι σημαντικό. Αλλά θα υπάρχει πάντα μια ουλή που δεν θα πονάει πια, και θα μπορείς να συνεχίσεις τη ζωή σου. Αλλά μπορεί να “τραβάει” πού και πού. Η παιδική τραυματική εμπειρία, ειδικά η μητρική απόρριψη, αφήνει ανεξίτηλα σημάδια.
– Επειδή τελευταία γίνεται πολλή συζήτηση για την “αμαρτία”, τόσο γενικότερα όσο και ειδικότερα σε κοινωνικά θέματα, πιστεύετε ότι υπάρχει αμαρτία; Και τι είναι τελικά η αμαρτία;
Ετυμολογικά, στους αρχαίους χρόνους σήμαινε αστοχία του νου, σε σχέση με αυτό που θεωρείται ηθικό και σωστό. Στην χριστιανική πίστη, ο όρος εμπεριέχει την αρχαία έννοια και την τοποθετεί στη σφαίρα όπου ο άνθρωπος, λειτουργώντας άστοχα, απομακρύνεται από τον στόχο του, που είναι η ένωση με τον Θεό. Όταν παρεκκλίνει από τους θεϊκούς κανόνες, ο άνθρωπος αστοχεί και αποτυγχάνει. Στην πρώτη περίπτωση, η συζήτηση είναι μεγάλη, καθώς το τι είναι ηθικό μεταβάλλεται διαρκώς μέσα στους αιώνες. Στην χριστιανική παράδοση όμως, οι νόμοι έχουν παραδοθεί από παλιά, είναι θεϊκοί και δεν αλλάζουν. Στο “Αμάρτημα της μητρός μου” συνδυάζονται και οι δύο ερμηνείες. Η μητέρα δεν μπορεί να παραβλέψει την προτροπή του συζύγου της να αποκρύψει το γεγονός που τη βαραίνει και για το οποίο νιώθει ενοχή, αποδεχόμενη ότι η κοινωνία θα ήταν σκληρή απέναντί της. Από την άλλη, η πίστη της στον Θεό είναι τέτοια που θεωρεί ότι ο Θεός την τιμώρησε ως ανάξια να προστατεύσει το παιδί. Είναι η γνωστή πλάνη ενός πιστού που θεωρεί ότι βρίσκεται αντιμέτωπος με έναν Θεό τιμωρό. Εκείνη παγιδεύεται και οδηγείται σε αμαρτήματα που τραυματίζουν την παιδική ψυχή του Γιωργή. Έτσι, δίνεται η δυνατότητα στους θεατές να δουν ποιο ήταν τελικά το πραγματικό αμάρτημα αυτής της μητέρας. Αναδεικνύεται η αμαρτία της μητέρας και οι επιπτώσεις της.
– Είναι η δεύτερη χρονιά που ανεβάζετε την παράσταση. Τι σας έχει μάθει μέχρι τώρα «Το Αμάρτημα της Μητρός μου»;
Μου αποκάλυψε το μεγαλείο ενός ανθρώπου που προσπαθεί να ξεπεράσει το ψυχικό του τραύμα, όχι εξαφανίζοντάς το, αλλά φέροντάς το, όπως ο Χριστός τον σταυρό Του. Και αυτή η πορεία μαρτυρίου τον οδηγεί στη συγχώρεση, στο φως, στην κατανόηση και την αγάπη. Μου έμαθε – και μου μαθαίνει ακόμα – πόσο σπουδαίο είναι να εξωτερικεύεις αυτό που νιώθεις βαθιά μέσα σου, και πόσο συγκινητικό είναι να το μοιράζεσαι με τους θεατές. Είναι σαν μια δημόσια ψυχαναλυτική διαδικασία των δύο βασικών ηρώων, που εμείς την ονομάζουμε παράσταση. Δειχνει την θεραπεία ψυχικών τραυμάτων μέσω της τέχνης.
Λίγα λόγια για το έργο
Η ιστορία ξεκινά από τα παιδικά χρόνια του Γιωργή, που σημαδεύονται από την αρρώστια της αδελφής του και τον μάταιο αγώνα της μητέρας του να τη σώσει. Οι ενοχές της απώλειας την οδηγούν σε δύο υιοθεσίες, γεγονός που παραμελεί τα τρία ορφανά αγόρια της. Όταν μεγαλώνουν, δεν μπορούν να κατανοήσουν αυτή την εμμονή. Όταν επιστρέφει από τις σπουδές του στη Γερμανία, ο Γιωργής έρχεται σε αντίθεση με τη μητέρα του και τότε εκείνη του αποκαλύπτει το μυστικό της.
Συγγραφέας: Γεώργιος Βιζυηνός
Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος
Επί σκηνής: Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος
Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Δευτέρα & Τρίτη στις 21.00
Διάρκεια παράστασης: 85 λεπτά
Προπώληση εισιτηρίων: more.com
Θέατρο RADAR: Πλατεία Αγίου Ιωάννη & Πυθέου 93 – Νέος Κόσμος (απέναντι από τη στάση Μετρό Άγιος Ιωάννη)
