Ένας σημαντικός παράγοντας που συνέβαλε στην οικονομική εικόνα του 2024 ήταν η βελτίωση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών. Σύμφωνα με τα στοιχεία, οι αμοιβές των εργαζομένων έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην άνοδο του διαθέσιμου εισοδήματος, ωστόσο, αυτή η αύξηση κατευθύνθηκε αποκλειστικά στην κατανάλωση, διατηρώντας το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών σε αρνητικά επίπεδα.
Σύμφωνα με τους μη χρηματοοικονομικούς λογαριασμούς θεσμικών τομέων που δημοσιεύει η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ), το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, δηλαδή το ποσό που προορίζεται για κατανάλωση και αποταμίευση, κατέγραψε μια σημαντική ετήσια αύξηση της τάξης του 5,6% κατά το πρώτο εννεάμηνο του 2024 (Ιανουάριος – Σεπτέμβριος). Σε πραγματικούς όρους, λαμβάνοντας υπόψη την αγοραστική δύναμη, η αύξηση ήταν πιο συγκρατημένη, φτάνοντας το 2,5%, καθώς το γενικό επίπεδο των τιμών αυξήθηκε κατά 3,0% την ίδια περίοδο (βλ. Σχήμα 1.1).
Από πού προήλθε αυτή η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος; Οφείλεται στις αμοιβές εξαρτημένης εργασίας, στα έσοδα των αυτοαπασχολούμενων, στα εισοδήματα από περιουσιακά στοιχεία ή στις κρατικές μεταβιβάσεις; Όπως φαίνεται στο Σχήμα 1.2, οι αμοιβές εξαρτημένης εργασίας συνέβαλαν τα μέγιστα, σημειώνοντας μια σημαντική αύξηση της τάξης του 8,9%, προσθέτοντας 4,3 ποσοστιαίες μονάδες στην άνοδο του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών. Ακολούθησαν το μικτό εισόδημα και το καθαρό εισόδημα από περιουσιακά στοιχεία, με σαφώς μικρότερη συνεισφορά. Η αύξηση των αμοιβών εξαρτημένης εργασίας οφείλεται κυρίως στην αύξηση των αμοιβών ανά εργαζόμενο κατά 7,7%, καθώς η απασχόληση (πλην αυτοαπασχολούμενων) αυξήθηκε κατά 1,0%. Επομένως, σύμφωνα με τα παραπάνω στοιχεία, η αύξηση των μισθών ήταν ο κύριος παράγοντας που οδήγησε στην ενίσχυση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών κατά το πρώτο εννεάμηνο του 2024 (βλ. Πίνακα 1).
Ωστόσο, η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών δεν οδήγησε σε αύξηση των αποταμιεύσεων, αλλά διοχετεύτηκε στην κατανάλωση. Συγκεκριμένα, το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών αυξήθηκε στα 119,4 δισ. ευρώ το πρώτο εννεάμηνο του 2024, από 113,1 δισ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2023, ενώ η κατανάλωση αυξήθηκε στα 122,1 δισ. ευρώ, από 115,6 δισ. ευρώ. Κατά συνέπεια, η αποταμίευση παρέμεινε σε αρνητικό έδαφος, στα -2,6 δισ. ευρώ ή -2,2% του διαθέσιμου εισοδήματος (βλ. Σχήμα 2), από -2,5 δισ. ευρώ ή -2,2% του διαθέσιμου εισοδήματος την αντίστοιχη περίοδο του 2023.
Συνοψίζοντας, το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά το πρώτο εννεάμηνο του 2024, σημειώνοντας ετήσια αύξηση 5,6% σε ονομαστικούς όρους και 2,5% σε πραγματικούς όρους. Οι αμοιβές εξαρτημένης εργασίας ανά εργαζόμενο συνέβαλαν τα μέγιστα σε αυτή την θετική εξέλιξη. Επιπλέον, σε σύγκριση με τα προ-πανδημίας επίπεδα, δηλαδή το πρώτο εννεάμηνο του 2019, το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών ήταν ενισχυμένο κατά 9,5%, με τα εισοδήματα από περιουσιακά στοιχεία και τα εισοδήματα των αυτοαπασχολούμενων να συμβάλλουν περισσότερο.
Δυστυχώς, ο ρυθμός αποταμίευσης των νοικοκυριών παρέμεινε σε αρνητικό έδαφος, στα ίδια επίπεδα με το αντίστοιχο διάστημα του 2023 (-2,2% του διαθέσιμου εισοδήματος). Η αρνητική αποταμίευση των νοικοκυριών αποτελεί ένα διαχρονικό πρόβλημα για την ελληνική οικονομία. Εξαίρεση αποτέλεσε η περίοδος της πανδημίας, όπου η θετική αποταμίευση ήταν περισσότερο αποτέλεσμα των περιοριστικών μέτρων (ακούσια αποταμίευση) παρά συνειδητής επιλογής. Η αρνητική αποταμίευση των νοικοκυριών περιορίζει τους διαθέσιμους πόρους για την εγχώρια χρηματοδότηση επενδύσεων, οδηγώντας την οικονομία να εξαρτάται εν μέρει από εξωτερικό δανεισμό.
