Στην Ελλάδα, τέσσερα στα δέκα νοικοκυριά βρίσκονται σε δύσκολη οικονομική θέση, ξοδεύοντας περισσότερα από το καθαρό τους εισόδημα. Αυτή η κατάσταση είναι πιο έντονη σε μονογονεϊκές οικογένειες και στα φτωχότερα νοικοκυριά.
Μια πρόσφατη μελέτη του ΚΕΠΕ αναδεικνύει την σοβαρή επίδραση του πληθωρισμού στην καθημερινή ζωή των νοικοκυριών. Σύμφωνα με τα ευρήματα, τα νοικοκυριά που βασίζονται κυρίως σε επιδόματα ανεργίας ή άλλα βοηθήματα είναι εκείνα που ξεπερνούν σε δαπάνες το εισόδημά τους κατά τον μεγαλύτερο βαθμό.
Ειδικότερα, το 2022, το 40,9% των νοικοκυριών υπερέβη τις συνολικές τους δαπάνες, με το ποσοστό αυτό να είναι αυξημένο σε σχέση με το 35,9% το 2020. Η μέση υπέρβαση για αυτά τα νοικοκυριά φτάνει το 47,4%, σημαίνοντας ότι τα νοικοκυριά αυτά ξοδεύουν κατά μέσο όρο 47,4% περισσότερα από όσα εισπράττουν. Ιδιαίτερα ανησυχητικά είναι τα στοιχεία για τα νοικοκυριά με έναν ενήλικα και εξαρτώμενα παιδιά, όπου το ποσοστό υπέρβασης αγγίζει το 78,9%, ενώ για τα φτωχά νοικοκυριά το ποσοστό είναι 78,8% και για το φτωχότερο 20% 73,8%. Οι εν λόγω οικογένειες που λαμβάνουν κυρίως επιδόματα ανεργίας δαπανούν έως και 167,8% του εισοδήματός τους.
Ο ΚΕΠΕ επισημαίνει ότι ένα τμήμα αυτού του φαινομένου μπορεί να οφείλεται στην φοροδιαφυγή, με το 25% των νοικοκυριών στο πλουσιότερο 10% να δηλώνει υπερβάλλουσες δαπάνες. Παράλληλα, οι νοικοκυριά που κερδίζουν εισοδήματα από περιουσία (κυρίως ενοίκια) δηλώνουν ότι οι δαπάνες τους υπερβαίνουν το ετήσιο εισόδημά τους. Αντίθετα, τα νοικοκυριά με δύο ή περισσότερους ενήλικες ή με κύριο εισόδημα από συντάξεις εμφανίζουν τα χαμηλότερα ποσοστά υπέρβασης.
Η μελέτη υπογραμμίζει ότι η πληθωριστική κρίση της περιόδου 2021-2022 έπληξε δυσανάλογα τους φτωχούς, επιτείνοντας την ανισότητα. Το ΚΕΠΕ προτείνει διαρθρωτικές παρεμβάσεις για την ενίσχυση του ανταγωνισμού στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών και τη βελτίωση των πραγματικών εισοδημάτων.
Τα φτωχά νοικοκυριά καταβάλλουν σημαντικά περισσότερα για βασικές ανάγκες όπως σίτιση, στέγαση και επικοινωνία, τα οποία απορροφούν περισσότερο από το 50,5% των δαπανών τους, σε αντίθεση με μόλις 27,7% των πλούσιων νοικοκυριών. Οι φτωχοί αντιμετωπίζουν υπερβάλλουσες δαπάνες κυρίως στα τρόφιμα, την στέγαση, και στις επικοινωνίες, ενώ τα πλούσια νοικοκυριά ξοδεύουν περισσότερα σε ταξίδια, αναψυχή και άλλες δαπάνες πολυτελείας.
Συνοψίζοντας, οι οικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα νοικοκυριά στην Ελλάδα είναι πολυδιάστατες και απαιτούν άμεσες και στοχευμένες παρεμβάσεις προκειμένου να αναστραφεί η κατάσταση αυτή.
