Στα τέλη Αυγούστου 2019, ερευνητές του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος έστειλαν απεγνωσμένα μηνύματα στη SpaceX. Ένας κρίσιμος δορυφόρος τους βρισκόταν σε πορεία σύγκρουσης με έναν φρέσκο Starlink. Η απάντηση; Κανένα μέτρο από την πλευρά τους.
Η κατάσταση χειροτέρεψε γρήγορα, με την επικοινωνία να σπάει απότομα, ενώ η SpaceX μίλησε για βλάβη στο σύστημά της. Τελικά, η ESA πήρε την απόφαση: ο δορυφόρος Aeolus, σε μέγεθος αυτοκινήτου, άναψε τους κινητήρες του και άλλαξε πορεία λίγο πριν τη σύγκρουση, σε απόσταση μισής τροχιάς. Αυτός ο ελιγμός έμεινε στην ιστορία ως ο πρώτος για τον οργανισμό, αποτρέποντας μια καταστροφή που ίσως ποτέ να μην μάθει κανείς πόσο κοντά ήρθε.
Μια σύγκρουση εκείνη τη στιγμή θα γέννησε χιλιάδες θραύσματα, ξεκινώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις σε όλη την τροχιά. Το αποτέλεσμα; Το Σύνδρομο Κέσλερ, όπου τα σκουπίδια πλημμυρίζουν τον ουρανό μας και καταστρέφουν δίκτυα επικοινωνίας για δεκαετίες. Ποιος θα πίστευε ότι ένας δορυφόρος θα μπορούσε να αλλάξει το μέλλον του διαστήματος;
Η έκρηξη των Starlink και οι κρυφοί κίνδυνοι
Πίσω τότε, οι ενεργοί δορυφόροι έφταναν τους 3.000. Σήμερα, η SpaceX μόλις πέρασε το ορόσημο των 10.000 Starlink, με συνολικά 8.500 ενεργούς γύρω από τη Γη – σχεδόν τα δύο τρίτα όλων. Η ESA προβλέπει 100.000 μέχρι το 2030, κυρίως για παγκόσμιο ίντερνετ, αλλά με ρίσκα που καραδοκούν σε κάθε γωνιά του ουρανού.
Αυτοί οι δορυφόροι υπόσχονται σύνδεση παντού, από την έρημο ως την Ανταρκτική, όμως η πραγματικότητα κρύβει παγίδες. Κάθε Starlink ζει πέντε χρόνια πριν πέσει, και ήδη ένας με δύο καταλήγουν στη Γη καθημερινά. Μελέτες δείχνουν ότι τα υλικά τους αφήνουν χημικά στην ατμόσφαιρα, ανεβάζοντας τη θερμοκρασία στα ανώτερα στρώματα κατά 1,5 βαθμό Κελσίου – μια αλλαγή που μπορεί να ταράξει τα κλιματικά μας δεδομένα, όπως ξέρουμε από βασικές αρχές της ατμοσφαιρικής επιστήμης.
Ερευνητές στις ΗΠΑ βλέπουν και άμεσους κινδύνους: σωματίδια που πέφτουν χωρίς έλεγχο, απειλώντας ζωές στο έδαφος. «Η βιομηχανία χρειάζεται ακόμη καλύτερα μοντέλα πρόβλεψης για τον ακριβή χρόνο και τόπο των ανεξέλεγκτων επανεισόδων», δηλώνει ο Δρ. Σιαμάκ Χεσάρ στον Independent, ειδικός σε διαστημικά συντρίμμια και CEO της Kayhan Space, που συνεργάζεται με τη NASA.
«Η πρόβλεψη παραμένει δύσκολη επειδή η δυναμική της επανεισόδου εξαρτάται από μεταβαλλόμενους παράγοντες όπως η ηλιακή δραστηριότητα, η πυκνότητα της ατμόσφαιρας, ο προσανατολισμός και η σύνθεση των αντικειμένων. Οι μεταβλητές αυτές μπορούν να υπολογιστούν μόνο κατά προσέγγιση σε πραγματικό χρόνο», εξηγεί.
Παρά τα προβλήματα, η SpaceX ξεχωρίζει με τα πρωτοποριακά της συστήματα – ενεργή πρόωση, συνεχή παρακολούθηση, αυτόματες αποφυγές και δημόσια κοινοποίηση θέσεων. «Πολλοί άλλοι φορείς δεν κοινοποιούν τα σχέδια ελιγμών τους», προσθέτει ο Χεσάρ, κάνοντας σαφή τη διαφορά στην ασφάλεια.
Ο Έλον Μασκ ως νέος αφέντης του ουρανού
Ο Έλον Μασκ κατέχει πλέον τα δύο τρίτα των ενεργών δορυφόρων, ενώ η SpaceX χειρίζεται τις περισσότερες εκτοξεύσεις φέτος παγκοσμίως. Το 2025, θα μεταφέρει το 90% του φορτίου στο διάστημα, σπάζοντας ρεκόρ με πάνω από 138 πτήσεις ετησίως. Όταν ένας θαυμαστής του έγραψε στο X ότι η εταιρεία είναι «ουσιαστικά το αμερικανικό διαστημικό πρόγραμμα», ο Μασκ έγραψε πίσω: «Είναι σχεδόν το διαστημικό πρόγραμμα της Γης».
Αυτό το μονοπώλιο γεννά φόβους για υπερβολική εξάρτηση – και ίσως κατάχρηση δύναμης από έναν άνθρωπο. Ενώ ο Μασκ ονειρεύεται αποικία στον Άρη, χρηματοδοτούμενη από Starlink, ένα Σύνδρομο Κέσλερ θα μπορούσε να τον κλειδώσει εδώ, μακριά από τα πλανήτά του. Η SpaceX, παρόλα αυτά, δείχνει αποτελεσματική, αλλά με τόσους νέους παίκτες, το παιχνίδι γίνεται επικίνδυνο – ίσως υπερβολικά.
Το περιστατικό με τον Aeolus έγινε εφιάλτης που ξυπνάει τώρα, καθώς ο ουρανός γεμίζει. Η ESA το θυμάται καλά, και όλοι εμείς πρέπει να το σκεφτούμε διπλά.
